Kıdem tazminatının fona aktarılması veya “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi” (TES) ve “Sosyal Koruma Kalkanı” adıyla gündeme gelen diğer fonlara...
Kıdem tazminatının fona aktarılması veya “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi” (TES) ve “Sosyal Koruma Kalkanı” adıyla gündeme gelen diğer fonlara dahil edilmesi planlanıyor. Ayrıca zorunlu BES’in de TES adıyla yeniden işçilerin önüne getirilmesi konuşuluyor. Yeni modele dair kabaca bilgi kıdem tazminatını da ortadan kaldıracak, miktarını düşürecek, emekli ikramiyesi haline getirecek ve işveren yükümlülüğü olmaktan çıkaracak nitelikte olduğu...
Pandemi sürecinde emek rejimini kökünden etkileyecek bazı öneriler AKP iktidarı tarafından gündeme getirildi. Kıdem tazminatının fona aktarılması veya “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi” (TES) ve “Sosyal Koruma Kalkanı” adıyla gündeme gelen diğer fonlara dahil edilmesi planlanıyor. Ayrıca zorunlu BES’in de TES adıyla yeniden işçilerin önüne getirilmesi konuşuluyor.
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’ne ilişkin şu ana kadar kamuoyuna ve taraflara sunulan resmi bir öneri bulunmuyor. Konu, kamuoyuna kapalı, sadece çağrılı “taraflarla” yapılan, gayri resmi, bileşimi ve içeriği bilinmeyen, usule ve teamüllere aykırı toplantılarda konuşuluyor.
Yeni modele dair kabaca bilgi kıdem tazminatını da ortadan kaldıracak, miktarını düşürecek, emekli ikramiyesi haline getirecek ve işveren yükümlülüğü olmaktan çıkaracak nitelikte olduğu.
Onur Bakır, Evrensel’de yayımlanan “Bir soygun projesi: TES ve kıdem fonu” başlıklı yazısında uygulanması muhtemel 3 modeli şöyle sıraladı:
1. model: BES, TES olacak
BES’in doğrudan TES olarak yeniden yapılandırılması öngörülüyor. Bu modelde bireysel emeklilik sisteminden çıkanlar da dahil olmak üzere 45 yaş altı tüm çalışanlar tamamlayıcı emeklilik sistemine dahil edilecek. Halihazırda zorunlu BES’te olanlar da muhtemelen bu sisteme aktarılacak. Yine işçi ve kamu emekçilerinden her ay en az yüzde 3 kesinti yapılacak ve bu tutar Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’ne yatırılacak. Ancak bu sefer cayma hakkı olmayacak. Yani işçi istese bile 10 yıl sistemde kalma ve 56 ya da 60 yaş koşullarını yerine getirmeden sistemden çıkamayacak. Veyahut belli bir süre sistemde kalma zorunluluğu getirilecek ve bu süreden sonra ancak yaş koşulunu sağlamadan önce ayrılmak isteyenleri çok ciddi kayıplar bekleyecek.
2. model: TES, kıdem fonu olacak
2. modele göre TES, kıdem tazminatı fonu olarak kurulacak. Kıdem tazminatı her bir yıllık kıdem için 30 günlük giydirilmiş brüt ücret tutarındadır. Bu modelde kıdem tazminatının 19 gününün mevcut haliyle devam etmesi, 11 gününün ise TES’e aktarılması planlanıyor. Bu durumda işverenler her yıl işçinin kıdem tazminatından düşülmek üzere 11 günlük ücret tutarında Tamamlayıcı Emeklilik Sistemine (yani aslında kıdem tazminatı fonuna) prim ödeyecek. İstisnai durumlar dışında işçiler sistemde (fonda) biriken tutara belli bir yaşa (56 ya da 60) gelene kadar dokunamayacak.
3. model: TES ile entegre kıdem fonu
Bu modelde, aynı 1. modelde olduğu gibi Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) olarak yeniden yapılandırılacak. Bununla birlikte TES ile entegre bir kıdem tazminatı fonu da kurulacak. Bildiğimiz anlamıyla kıdem tazminatı artık hiç olmayacak. İşverenler her ay kıdem tazminatı fonuna işçinin aylık brüt ücretinin yüzde 6’sı tutarında prim yatıracak. Yani bir yılda yatan toplam prim tutarı işçinin aylık brüt ücretinin yüzde 72’si tutarında olacak. TES ile kıdem tazminatı fonu entegre edilerek, tek bir havuz oluşturulacak. Yine diğer modellerde olduğu gibi istisnai durumlar dışında işçi bu havuzdan belli bir yaşa gelene kadar parasını çekemeyecek.
“Ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi…”
Planlanan değişiklikler hakkında detaylı bir bilgi bulunmasa da işçi ve işveren taraflarının kıdem tazminatının fona devri konusunda olumlu görüş beyan etmedi.
Sermaye kesimi ile görüşmelerin sürdüğü biliniyor ancak sermayenin bütünü fona mevcut haliyle sıcak bakmıyor. İşveren tarafı sıcak paraya giderek daha fazla ihtiyaç duyduğu kriz ve pandemi sürecinde ek bir prim ödemesi istemiyor. İşçiler ise 45 yıl önce mücadele ile kazanılmış haklarını savunuyor.
AKP iktidarının planı ise finans piyasalarını ayakta tutacak ve kredi havuzunu genişletecek yeni bir fon kurmak. Fon Yeni Ekonomi Programı’nda da gündeme gelmiş ve fonun işlevi hakkında şu cümlelere yer verilmişti:
"Ekonomimizin uluslararası sermaye hareketlerindeki oynaklığa dayalı kırılganlığını azaltacak, reel sektöre Türk lirası cinsinden ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) sosyal tarafların mutabakatı ile kurulacak ve sermaye piyasalarını derinleştirecek kapsamlı bir reform paketi devreye sokulacaktır."
Mesele kıdem tazminatının korunması değil
AKP iktidarı değişikliği “kıdem tazminatına erişemeyen işçinin kıdem tazminatı erişmesi” olarak medyaya sunuyor ancak mesele işçinin kıdem tazminatının korunması değil. Konuya dair “Kıdemi yok edici emeklilik sistemi!” başlıklı bir yazı yazan çalışma uzmanı Doç. Dr. Aziz Çelik, değişikliğin gerçekleşmesi durumunda olacakları şöyle özetliyor:
"Mesele ekonomi için yeni kaynak yaratılması. TES adı altında işçilerin kıdem tazminatlarının bir bölümü veya tamamı, yasama denetimine dahi tabi olmayan bazı fonlara aktarılacak. İşçiler daha az kıdem tazminatına daha zor ulaşacak.
Fona ulaşama durumunu işçiler pandemi sürecinde yakından yaşadı. İşsizlik Fonu’nda biriken para bu süreçte kullanılmadı. DİSK-AR’ın çalışmalarına göre fonun ufak bir kısmı ile pandemi sürecinde işsiz veya ücretsiz izne gönderilen milyonlarca işçiye hayatlarını devam ettirebilmeleri için gerekli ücret bu fondan rahatlıkla sağlanabilirdi. Ancak fonun yaklaşık yüzde 90’lık kısmı Devlet İçi Borçlanma Senetleri’ne ayrıldığı için bu AKP iktidarı istese dahi gerçekleştirilemezdi. Benzer bir senaryonun gündeme getirilen TES için de uygulanması muhtemel."
Pandemi sürecinde emek rejimini kökünden etkileyecek bazı öneriler AKP iktidarı tarafından gündeme getirildi. Kıdem tazminatının fona aktarılması veya “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi” (TES) ve “Sosyal Koruma Kalkanı” adıyla gündeme gelen diğer fonlara dahil edilmesi planlanıyor. Ayrıca zorunlu BES’in de TES adıyla yeniden işçilerin önüne getirilmesi konuşuluyor.
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’ne ilişkin şu ana kadar kamuoyuna ve taraflara sunulan resmi bir öneri bulunmuyor. Konu, kamuoyuna kapalı, sadece çağrılı “taraflarla” yapılan, gayri resmi, bileşimi ve içeriği bilinmeyen, usule ve teamüllere aykırı toplantılarda konuşuluyor.
Yeni modele dair kabaca bilgi kıdem tazminatını da ortadan kaldıracak, miktarını düşürecek, emekli ikramiyesi haline getirecek ve işveren yükümlülüğü olmaktan çıkaracak nitelikte olduğu.
Onur Bakır, Evrensel’de yayımlanan “Bir soygun projesi: TES ve kıdem fonu” başlıklı yazısında uygulanması muhtemel 3 modeli şöyle sıraladı:
1. model: BES, TES olacak
BES’in doğrudan TES olarak yeniden yapılandırılması öngörülüyor. Bu modelde bireysel emeklilik sisteminden çıkanlar da dahil olmak üzere 45 yaş altı tüm çalışanlar tamamlayıcı emeklilik sistemine dahil edilecek. Halihazırda zorunlu BES’te olanlar da muhtemelen bu sisteme aktarılacak. Yine işçi ve kamu emekçilerinden her ay en az yüzde 3 kesinti yapılacak ve bu tutar Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’ne yatırılacak. Ancak bu sefer cayma hakkı olmayacak. Yani işçi istese bile 10 yıl sistemde kalma ve 56 ya da 60 yaş koşullarını yerine getirmeden sistemden çıkamayacak. Veyahut belli bir süre sistemde kalma zorunluluğu getirilecek ve bu süreden sonra ancak yaş koşulunu sağlamadan önce ayrılmak isteyenleri çok ciddi kayıplar bekleyecek.
2. model: TES, kıdem fonu olacak
2. modele göre TES, kıdem tazminatı fonu olarak kurulacak. Kıdem tazminatı her bir yıllık kıdem için 30 günlük giydirilmiş brüt ücret tutarındadır. Bu modelde kıdem tazminatının 19 gününün mevcut haliyle devam etmesi, 11 gününün ise TES’e aktarılması planlanıyor. Bu durumda işverenler her yıl işçinin kıdem tazminatından düşülmek üzere 11 günlük ücret tutarında Tamamlayıcı Emeklilik Sistemine (yani aslında kıdem tazminatı fonuna) prim ödeyecek. İstisnai durumlar dışında işçiler sistemde (fonda) biriken tutara belli bir yaşa (56 ya da 60) gelene kadar dokunamayacak.
3. model: TES ile entegre kıdem fonu
Bu modelde, aynı 1. modelde olduğu gibi Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) olarak yeniden yapılandırılacak. Bununla birlikte TES ile entegre bir kıdem tazminatı fonu da kurulacak. Bildiğimiz anlamıyla kıdem tazminatı artık hiç olmayacak. İşverenler her ay kıdem tazminatı fonuna işçinin aylık brüt ücretinin yüzde 6’sı tutarında prim yatıracak. Yani bir yılda yatan toplam prim tutarı işçinin aylık brüt ücretinin yüzde 72’si tutarında olacak. TES ile kıdem tazminatı fonu entegre edilerek, tek bir havuz oluşturulacak. Yine diğer modellerde olduğu gibi istisnai durumlar dışında işçi bu havuzdan belli bir yaşa gelene kadar parasını çekemeyecek.
“Ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi…”
Planlanan değişiklikler hakkında detaylı bir bilgi bulunmasa da işçi ve işveren taraflarının kıdem tazminatının fona devri konusunda olumlu görüş beyan etmedi.
Sermaye kesimi ile görüşmelerin sürdüğü biliniyor ancak sermayenin bütünü fona mevcut haliyle sıcak bakmıyor. İşveren tarafı sıcak paraya giderek daha fazla ihtiyaç duyduğu kriz ve pandemi sürecinde ek bir prim ödemesi istemiyor. İşçiler ise 45 yıl önce mücadele ile kazanılmış haklarını savunuyor.
AKP iktidarının planı ise finans piyasalarını ayakta tutacak ve kredi havuzunu genişletecek yeni bir fon kurmak. Fon Yeni Ekonomi Programı’nda da gündeme gelmiş ve fonun işlevi hakkında şu cümlelere yer verilmişti:
"Ekonomimizin uluslararası sermaye hareketlerindeki oynaklığa dayalı kırılganlığını azaltacak, reel sektöre Türk lirası cinsinden ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) sosyal tarafların mutabakatı ile kurulacak ve sermaye piyasalarını derinleştirecek kapsamlı bir reform paketi devreye sokulacaktır."
Mesele kıdem tazminatının korunması değil
AKP iktidarı değişikliği “kıdem tazminatına erişemeyen işçinin kıdem tazminatı erişmesi” olarak medyaya sunuyor ancak mesele işçinin kıdem tazminatının korunması değil. Konuya dair “Kıdemi yok edici emeklilik sistemi!” başlıklı bir yazı yazan çalışma uzmanı Doç. Dr. Aziz Çelik, değişikliğin gerçekleşmesi durumunda olacakları şöyle özetliyor:
"Mesele ekonomi için yeni kaynak yaratılması. TES adı altında işçilerin kıdem tazminatlarının bir bölümü veya tamamı, yasama denetimine dahi tabi olmayan bazı fonlara aktarılacak. İşçiler daha az kıdem tazminatına daha zor ulaşacak.
Fona ulaşama durumunu işçiler pandemi sürecinde yakından yaşadı. İşsizlik Fonu’nda biriken para bu süreçte kullanılmadı. DİSK-AR’ın çalışmalarına göre fonun ufak bir kısmı ile pandemi sürecinde işsiz veya ücretsiz izne gönderilen milyonlarca işçiye hayatlarını devam ettirebilmeleri için gerekli ücret bu fondan rahatlıkla sağlanabilirdi. Ancak fonun yaklaşık yüzde 90’lık kısmı Devlet İçi Borçlanma Senetleri’ne ayrıldığı için bu AKP iktidarı istese dahi gerçekleştirilemezdi. Benzer bir senaryonun gündeme getirilen TES için de uygulanması muhtemel."
Hiç yorum yok