Sürecin bir yılı: Kayyımlar, operasyonlar, hâlâ ‘adım’ bekleyen talepler... (VİDEO)
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin 1 Ekim 2024’te Meclis açılışında DEM Parti grubuyla tokalaşması ile kameralar önünde başlayan süreçte bir yıl geride kaldı. Bu bir yılda Abdullah Öcalan’ın silah bırakma ve fesih çağrısından PKK kongresine ve sembolik bir “silah yakma” törenine kadar birçok gelişme yaşansa da Kürt halkının eşit yurttaşlık talepleri konusunda herhangi bir somut adım atılmadı. Bölge emperyalist ve siyonist saldırganlığın pençesinde savaş ateşiyle kavrulup değişime zorlanırken, ülke genelinde “İç cepheyi güçlendirmeliyiz” nutukları eşliğinde demokratikleşmenin değil faşizmin ayak sesleri duyuldu. Muhalefet yargı kuşatmasıyla ve transferlerle dizayn edilmeye, iktidarda rakipsiz bir lider yaratılmaya çalışılırken bir yandan da ‘yeni anayasa’ için kollar sıvandı. Meydanlarda ise haklarına ve iradelerine sahip çıkan yurttaşların demokrasi, adalet ve barış sloganları yankılandı.
‘Barış’ ve ‘çözüm’ hâlâ uzakta
“Uzatılan elin” ardından sınır ötesi operasyonlar devam etti. Kayyım atamalarından vazgeçilmesi bir yana, DEM Parti ve CHP yönetimindeki pek çok belediyeye kayyım atandı. Kürtçe’nin kullanılmasına yönelik engeller sürerken, ana dilinde eğitime yönelik hiçbir düzenleme yapılmadı. Hasta mahpuslara yönelik yasal düzenleme yapılmadı. AİHM ve AYM kararlarına rağmen tahliye edilmeyen Selahattin Demirtaş ve Figan Yüksekdağ başta olmak üzere siyasi tutsaklar, sürece destek veren açıklamalarına rağmen cezaevinde tutulmaya devam etti. Kürt siyasetçilerin batı kentlerinde belediye yönetimlerinde yer almasını sağlayan “Kent uzlaşısı” stratejisi “terör” suçlamalarına gerekçe edildi. Cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu dahil çok sayıda muhalif siyasetçi “terör” ve “yolsuzluk” suçlamalarıyla düzenlenen ev baskınlarıyla gözaltına alınıp tutuklandı; aylardır cezaevlerinde iddianamelerin yazılmasını ve “kendilerini hapsedenleri mahkeme salonlarında yargılamayı” bekliyorlar. Bahçeli’nin ünlü çağrısında Öcalan için dile getirdiği ‘umut hakkı’ konusunda da adım atılmadı. Tecrit gevşetilmiş olsa da Öcalan’ın “özgür, çalışır koşulları” sağlanmadı; İmralı’ya ziyaretler hâlâ oldukça dar bir kadroyla sınırlı. 5 Ağustos’ta TBMM’de kurulan süreç komisyonu, Meclis açılışına kadar gerçekleştirdiği biri gizli tüm toplantılarını, sürecin ihtiyacı olan yasal düzenlemeleri konuşmak yerine dinlemelerle geçirdi. Komisyonda Kürtçe konuşmanın engellenmesi ve Hizbullahçı bir derneğin de dinlenmesi tepkilere neden oldu. Tabloya bakıldığında kalıcı bir barış ve Kürt sorununun eşit haklar temelinde demokratik çözümü hâlâ uzak görünüyor.
Suriye ve Irak’ta belirsizlik sürüyor
Sürecin en önemli ayaklarından olan Suriye ise bu bir yılda önce Esad yönetiminin devrilmesine ve cihatçı örgüt HTŞ’nin iktidara gelmesine, ardından da Alevi ve Dürzilere yönelik katliamlara sahne oldu. Ana omurgasını YPG’nin oluşturduğu SDG silah bırakmayacağını vurgulamaya devam ediyor. SDG ile HTŞ arasında 10 Mart’ta imzalanan anlaşmanın uygulanması, Kuzey ve Doğu Suriye’nin akıbeti, Suriye’deki Kürtlerin statüsü ve anayasal hakları, SDG’nin orduya entegrasyon süreci, ülkenin yönetim biçimi gibi birçok başlıkta belirsizlik sürüyor. Benzer şekilde Irak’ın kuzeyinde, fesih kararı alan PKK’nin kontrolündeki bölgelerin akıbeti konusunda da henüz duyurulmuş bir anlaşma ya da karar mevcut değil.
Öne çıkanlarla sürecin bir yıllık kronolojisi
1 Ekim 2024’ten 1 Ekim 2025’e kadar sürece dair yaşananların eksiksiz bir listesi oldukça uzun olacağından öne çıkan bazı gelişmeleri derledik. Bir yıllık seyirden seçtiklerimiz şöyle:
1 Ekim 2024: Devlet Bahçeli, yeni yasama yılı açılışında DEM Parti grubuyla tokalaştı; “Yeni bir döneme giriyoruz. Dünyada barış isterken kendi ülkemizde barışı sağlamak lazım” dedi. Erdoğan da Meclis açılışında yaptığı konuşmada İsrail’in bir sonraki hedefinin Türkiye olduğunu öne sürerek “iç cepheyi sağlam tutmaya çalıştıklarını” söyledi.
3 Ekim 2024: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Beytepe'deki evinde ziyaret ettiği Bahçeli ile görüştü.
8 Ekim 2024: Erdoğan'ın “İsrail’in sonraki hedefi Türkiye” sözleriyle ilgili Mecliste 5 saatlik kapalı oturum yapıldı. Oturum sonrası konuşan CHP lideri Özgür Özel, “Bilmediğimiz hiçbir şey söylemediler” dedi.
10 Ekim 2024: Ankara Gar Katliamı’nın yıl dönümünde düzenlenen anmalarda “Barış” talebi yinelendi. Yargıtay, Selçuk Mızraklı'ya verilen 9 yıl 4 ay 15 gün hapis cezasını onadı. Kürt siyasetçilere yönelik gözaltılar devam etti.
12 Ekim 2024: Erdoğan ‘yeni süreç’ sorusuna ‘yeni anayasa’ ile yanıt verdi; “Bahçeli'nin adımı çok önemli. Bu adımları atanların sayısı çoğaldıkça yeni anayasa konusunda toplumsal mutabakatın tabanını genişletebiliriz” dedi.
13 Ekim 2024: DEM Parti'nin "Öcalan'a özgürlük, Kürt sorununa çözüm" diyerek Diyarbakır'da düzenlemek istediği miting, binlerce polis tarafından engellenerek yapılamadı, çok sayıda kişi gözaltına alındı.
15 Ekim 2024: Bahçeli, Öcalan'a “Buyursun terörün bittiğini, örgütünün tasfiye edileceğini tek taraflı ilan etsin. Ama devletin terörle masaya oturmasını hiç kimse beklemesin” diye seslendi. Tuncer Bakırhan “Tecridi kaldırın, ne söyleyeceğini hep beraber görelim” dedi.
21 Ekim 2024: Özgür Özel, Selahattin Demirtaş’ı ziyaret etti; “Türkiye sorunu çözecekse Demirtaş gibi bir aktörün öneminin altı kalın kalın çizilmeli” dedi. Demirtaş da “siyasi tutsaklara” dikkat çekti.
22 Ekim 2024: Bahçeli, Meclisten Öcalan'a seslenerek ünlü çağrısını yaptı: “Şayet tecridi kaldırılırsa gelsin TBMM'de DEM Parti grup toplantısında konuşsun. Terörün tamamen bittiğini ve örgütün lağvedildiğini haykırsın. Bu kararlılığı gösterirse, 'umut hakkı'ndan yararlanmasının önü ardına kadar açılsın.” Tülay Hatimoğulları’dan “Bırakın tecrit kalksın, Öcalan çıksın konuşsun” yanıtı gelirken Özgür Özel el yükseltti, “Ben de Kürtlere bir devlet teklif ediyorum, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin sahibi olmayı teklif ediyorum” dedi.
23 Ekim 2024: 43 aydır tecritte olan Öcalan, yeğeni Ömer Öcalan ile görüştü; “Koşullar oluşursa süreci çatışma ve şiddet zemininden hukuki ve siyasi zemine çekecek güce sahibim” dedi. İYİP Genel Başkanı Müsavat Dervişoğlu, Meclis grup toplantısında Bahçeli'ye idam ipi fırlattı. Bahçeli ipi odasına astı. Aynı gün TUSAŞ'ın Ankara Kahramankazan'daki yerleşkesine silahlı ve bombalı saldırı düzenlendi; 5 kişi hayatını kaybetti, 22 kişi yaralandı. PKK’nin askeri kanadı HPG mensubu 2 saldırgan olay yerinde öldürüldü.
24 Ekim 2024: KCK Yürütme Konseyi "Öcalan'ın geliştireceği süreci esas alacağız, farklı bir yaklaşım yok" açıklamasını yaptı.
25 Ekim 2024: 31 ilde düzenlenen 'KCK operasyonunda' 176 kişi gözaltına alındı.
27 Ekim 2024: DEM Partili Şenyaşar ve AKP'li Yıldız aileleri devlet erkanının katıldığı yemekte barıştı.
30 Ekim 2024: 'Kent uzlaşı' ile seçilen CHP’li Esenyut Belediye Başkanı Ahmet Özer, “terör” suçlamasıyla gözaltına alınıp tutuklandı. Bir gün sonra yerine kayyım atandı. Erdoğan, “Ülke ve millet olarak Sayın Devlet Bahçeli'nin elini değil, tüm vücudunu taşın altına koymasıyla, büyük bir imkan ele geçirdik” dedi.
4 Kasım 2024: DEM Parti yönetimindeki Mardin, Batman ve Halfeti belediyelerine kayyım atandı.
20 Kasım 2024: Yerine kayyım atanan Hakkâri Belediye Eş Başkanı Mehmet Sıddık Akış'a 9 yıl, Dersim Belediye Eş Başkanı Cevdet Konak ile Ovacık Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül’e 6 yıl 3'er ay hapis cezası verildi.
22 Kasım 2024: DEM Partili Dersim ve CHP’li Ovacık belediyelerine kayyım atandı.
29 Kasım 2024: Van’ın Bahçesaray Belediyesine kayyım atandı.
8 Aralık 2024: HTŞ 11 gün süren ilerleyişinin arından Şam’da kontrolü ele geçirdi, Esad yönetimi devrildi.
19 Aralık 2024: Kuzey ve Doğu Suriye'deki gelişmeleri takip eden gazeteciler Nazım Daştan ve Cihan Bilgin, içinde bulundukları araca düzenlenen SİHA saldırısında yaşamını yitirdi. Sonraki günlerde Daştan ve Bilgin için Diyarbakır ve İstanbul'da düzenlenmek istenen eylemlerde polis müdahalesi yaşandı, çok sayıda gazeteci gözaltına alındı.
28 Aralık 2024: DEM Parti İmralı Heyeti üyeleri Pervin Buldan ve Sırrı Süreyya Önder, İmralı’ya ilk ziyaretlerini gerçekleştirdi. Öcalan, “Gereken pozitif adımı atmaya ve çağrıyı yapmaya hazırım” dedi.
31 Aralık 2024: Bahçeli, İmralı'da yapılan görüşme için “Hayırlı bir başlangıcın ivmesi olmuştur” dedi.
5-6-7 Ocak 2025: İmralı heyeti, MHP lideri Bahçeli dahil TBMM’deki siyasi parti temsilcileri ve Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş’u ziyaret etti.
9 Ocak 2025: Erdoğan ile Bahçeli, Beştepe’de bir araya geldi.
10 Ocak 2025: DEM Parti yönetimindeki Mersin Akdeniz Belediyesi Eş Başkanları Hoşyar Sarıyıldız ve Nuriye Arslan ile meclis üyeleri gözaltına alındı.
11 Ocak 2025: İmralı heyetinin ziyaret ettiği Demirtaş ve Yüksekdağ, sürece desteklerini yineledi.
13 Ocak 2025: Akdeniz Belediyesine kayyım atandı.
22 Ocak 2025: İmralı heyeti, Öcalan ile ikinci kez görüştü, Öcalan’ın sürece ilişkin çalışmalarını sürdürdüğü açıklandı.
26 Ocak 2025: MİT Başkanı İbrahim Kalın, Şam’a giderek HTŞ lideri Colani ile görüştü.
29 Ocak 2025: DEM Parti yönetimindeki Siirt Belediyesine kayyım atandı.
4 Şubat 2025: Son olarak 28 Ocak’ta kamera karşısına geçen Bahçeli, kalp kapakçığı ameliyatı geçirdi.
11 Şubat 2025: Van Büyükşehir Belediye Eş Başkanı Abdullah Zeydan’a 3 yıl 9 ay hapis cezası verildi.
15 Şubat 2025: Van Büyükşehir Belediyesine kayyım atandı.
16-19 Şubat 2025: İmralı Heyeti, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) Mesut Barzani, Neçirvan Barzani ve Bafıl Talabani ile görüştü.
18-21 Şubat 2025: HDK’ye yönelik operasyonlarda siyasetçi, sendikacı, sanatçı ve gazeteciler dahil 52 kişi gözaltına alındı, 30 kişi tutuklandı.
24 Şubat 2025: DEM Parti yönetimindeki Kars Kağızman Belediyesine kayyım atandı.
27 Şubat 2025: İmralı Heyeti'nin üçüncü ziyaretinde adaya DEM Parti Eş Genel Başkanları dahil 7 kişilik heyet gitti. Ardından Abdullah Öcalan'ın “Tüm gruplar silah bırakmalı ve PKK kendini feshetmelidir” çağrısı basın toplantısıyla açıklandı.
28 Şubat 2025: Erdoğan, “Sayın Bahçeli'nin cesur inisiyatifiyle başlayan, bizim kararlı tutumumuzla ilerletilen terörsüz Türkiye çabalarında dün itibarıyla artık yeni bir safhaya geçilmiştir” dedi.
1 Mart 2025: Ateşkes ilan eden PKK Yürütme Konseyi, “Çağrının içeriğine olduğu gibi katılıyoruz ve gereklerine uyacağımızı belirtiyoruz” dedi.
10 Mart 2025: SDG Genel Komutanı Mazlum Abdi ile HTŞ lideri Ebu Muhammed el Colani arasında 10 maddelik anlaşma imzalandı.
12 Mart 2025: DEM Parti, ikinci kez siyasi partileri ziyaret etti, tur EMEP ile başladı.
18 Mart 2025: Ekrem İmamoğlu’nun lisans diploması iptal edildi.
19 Mart 2025: Ekrem İmamoğlu dahil CHP’li belediye başkanları ve yöneticileri, “terör” ve “yolsuzluk” suçlamalarıyla yüzlerce polisin katıldığı ev baskınlarıyla gözaltına alındı. CHP yaşananları “19 Mart darbesi” olarak adlandırdı ve operasyona karşı hem Saraçhane başta olmak üzere İstanbul’da hem de yurt genelinde protesto gösterileri düzenlenmeye başladı.
21 Mart 2025: Newroz alanlarından “barış” talepleri yükselirken iktidara “Adım atın” çağrısı yapıldı.
23 Mart 2025: CHP’nin düzenlediği ön seçimde 15,5 milyon oy alarak cumhurbaşkanı adayı seçilen Ekrem İmamoğlu “mali suçlardan” tutuklandı. İstanbul Yenikapı’daki Newroz’da Saraçhane ile dayanışma mesajları verildi. İlerleyen süreçte çok sayıda CHP’li belediyeye kayyım atandı.
25 Mart 2025: IKBY’ye giden DEM Parti ve DBP heyeti çeşitli temaslar gerçekleştirdi.
4 Nisan 2025: Devlet Bahçeli uzun süre sonra ilk kez kamera karşısına çıktı ve Alparslan Türkeş'in mezarını ziyaret etti.
10 Nisan 2025: DEM Parti İmralı Heyeti ile Beştepe’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştü. Önder, “Çok pozitif bir görüşme oldu. Çok daha umutluyuz” dedi.
14 Nisan 2025: Sırrı Süreyya Önder geçirdiği kalp krizi nedeniyle hastaneye kaldırıldı.
21 Nisan 2025: İmralı’da 4. görüşme Önder'siz gerçekleşti.
24 Nisan 2025: DEM Parti heyeti, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ile bir araya geldi. Gülistan Kılıç Koçyiğit, “Sayın Öcalan’ın koşullarının amasız fakatsız düzeltilmesi gerektiğini ifade ettik” dedi. DBP Eş Genel Başkanı Keskin Bayındır ve DEM Partili milletvekillerinin içinde olduğu bir heyet de Kuzey ve Doğu Suriye'ye gitti.
3-4 Mayıs 2025: Sırrı Süreyya Önder, tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi. AKM'de düzenlenen törenle son yolculuğuna uğurlandı. Cenaze töreni çıkışı Özgür Özel yumruklu saldırıya uğradı.
6 Mayıs 2025: Erdoğan ve Bahçeli bir kez daha bir araya geldi.
5-7 Mayıs 2025: PKK 12’nci kongresini toplandı.
12 Mayıs 2025: "PKK 12. Kongresi, PKK’nın örgütsel yapısının feshedilmesi ve silahlı mücadele yöntemini sonlandırması kararlarını alarak PKK adıyla yürütülen çalışmaları sonlandırdı" açıklaması yapıldı. Bahçeli, açıklama üzerine “Barış tohumları umutla sulanmış, çiçek açmıştır. Tarihsel sorumluğu üzerine alan PKK’nın kurucu önderi Abdullah Öcalan’a, İmralı-DEM heyetlerine ve DEM Parti’nin eş genel başkanlarına şükranlarımı sunuyorum” dedi. Erdoğan da “Terörsüz Türkiye hedefimize engelleri aşarak emin adımlarla yürüyoruz” açıklamasını yaptı.
13 Mayıs 2025: Öcalan'ın “Tarihi 12. kongrede alınan kararları ve önümüzdeki döneme ilişkin mesajları saygıyla selamlıyorum” mesajı paylaşıldı.
18 Mayıs 2025: İmralı heyeti bir kez daha Abdullah Öcalan ile görüştü.
4 Haziran 2025: 10. Yargı Paketi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi ancak hasta mahpuslara ve siyasilere yönelik düzenleme pakette yer almadı.
25 Haziran 2025: Ankara 22’nci Ağır Ceza Mahkemesi tarafından, Kobane davasında 36 siyasetçi hakkında 16 Mayıs 2024'te verilen mahkumiyet kararının 32 bin 630 sayfadan oluşan gerekçesi açıklandı.
5 Temmuz 2025: CHP’li belediye başkanları Zeydan Karalar, Abdurrahman Tutdere ve Muhittin Böcek'in aralarında olduğu çok sayıda kişi gözaltına alındı.
6 Temmuz 2025: İmralı Heyeti, bir kez daha Öcalan ile görüştü.
7 Temmuz 2025: İmralı Heyeti, Erdoğan ile 1 saatlik görüşme gerçekleştirdi. Aynı gün Mehmet Öcalan ve vasi Mazlum Dinç, Öcalan ile görüştü.
9 Temmuz 2025: Öcalan'ın videolu mesajı yayımlandı. Öcalan, “Varılan aşama, yeni adımlarla pratiğe geçmeyi gerekli kılmaktadır. Silahın değil, siyasetin ve toplumsal barışın gücüne inanıyorum. Sizi de bu ilkeyi hayata geçirmeye çağırıyorum” dedi.
11 Temmuz 2025: Süleymaniye’de sembolik silah bırakma töreni gerçekleştirildi. KCK Yürütme Konseyi Eş Başkanı Bese Hozat, “Mücadelemizi, demokratik siyaset ve hukuk yöntemiyle yürütmek amacıyla ve demokratik entegrasyon yasalarının çıkarılması temelinde silahlarımızı özgür irademizle imha ediyoruz” dedi.
12 Temmuz 2025: Erdoğan, Mecliste komisyon kurulacağını belirterek, “Sürecin yasal ihtiyaçlarını Meclis çatısı altında konuşmaya başlayacağız” dedi. “Biz AK Parti, MHP ve DEM Parti olarak bu yolu beraber yürümeye karar verdik” açıklamasına ise DEM Parti’den düzeltme geldi: “Yanlış bir yere çekilmesin. Bu ittifak süreç ittifakıdır. Başka bir ittifak olarak algılanmamalı.”
16-18 Temmuz 2025: İmralı Heyeti, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ve siyasi partilerle görüştü.
25 Temmuz 2025: İmralı Heyeti, Abdullah Öcalan ile görüştü. İmralı’da tutulan Veysi Aktaş, 31 yıl 3 ay sonra tahliye edildi.
28 Temmuz 2025: Öcalan, vasisi Mazlum Dinç ve yeğeni Ömer Öcalan ile görüştü. Ömer Öcalan, "Sayın Abdullah Öcalan, sürecin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için ‘tüm kesimlerin sürece katılımının hayati bir ihtiyaç’ olduğunun altını çizmektedir” dedi.
5 Ağustos 2025: Süreç kapsamında Mecliste kurulan ‘Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’ ilk toplantısını gerçekleştirdi ve çalışmalarına başladı.
9 Ağustos 2025: HTŞ yönetimi, SDG ile Paris’te yapılması planlanan görüşmelere katılmayacağını açıkladı.
20 Ağustos 2025: Süreç komisyonunun toplantısında Barış Annesi Nezahat Teke'nin Kürtçe konuşmasının engellenmesi tepki çekti.
28 Ağustos 2025: İmralı Heyeti, Öcalan ile görüştü.
31 Ağustos 2025: Öcalan, 1 Eylül Dünya Barış Günü mesajında, “Gerçek barış; özgürlüğün, demokrasinin ve toplumsal adaletin yaşamın bütün alanlarında vücut bulmasıyla mümkündür” dedi.
1 Eylül 2025: Öcalan, Rudaw Araştırma Merkezi tarafından düzenlenen konferansa gönderdiği mesajda “Bütün Kürtleri demokratik zeminde buluşmaya ve birlik olmaya çağırıyorum” dedi.
2 Eylül 2025: Bahçeli, SDG ve YPG'nin 10 Mart anlaşmasının gereğini harfiyen yerine getirmemesi durumunda “Ankara ile Şam’ın ortak iradesiyle askeri müdahalenin kaçınılmaz hale geleceğini” söyledi.
12 Eylül 2025: Bahçeli, “Barış tek kanatlı bir kuş değildir. Tek kanadı Öcalan tarafından gerçekleştirilmiştir. Ahmet Türk görevine iade edilmeli. Aynı şekilde Ahmet Özer de öyle. Tahliye edilmesi gerekiyor” dedi. İmamoğlu ve diğer belediye başkanları hakkındaki soruşturmalara ilişkin ise “Ekim ayı içerisinde iddianameler hazırlanmalı, kamuoyu ile paylaşılmalı ve mahkemeler başlamalıdır” açıklamasını yaptı.
15 Eylül 2025: Asrın Hukuk Bürosu avukatları, 2019'dan sonra ilk kez İmralı'ya gitti. Abdullah Öcalan’ın “Barış ve demokratik toplum süreci, kat ettiği merhale itibarıyla hukuksal çözüm aşamasına geldi” dediği aktarıldı.
18 Eylül 2025: Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, ‘umut hakkı’ konusunda Türkiye’ye haziran 2026’ya kadar süre tanıdı, düzenleme yapılmasını istedi. Aynı gün süreç komisyonunun 11'inci toplantısında 'Hizbullah' krizi yaşandı. Hizbullahçı dernek İTTİHAD’ın yöneticisi Mehmet Bekir Şimşek'in konuşurken DEM Partili üyeler salonu terk etti. (EVRENSEL)
