ABD merkezli Chrest Foundation Vakfı Türkiye’de birçok dernek ve medya kuruluşuna yüz binlerce liralık hibe verdiği ortaya çıktı. Vakfın internet sitesinde yer alan hibe gerekçeleri ise dikkat çekti...
Vakfın kendi internet sitesinden açıkladığı listede Türkiye’den birçok kuruluş var. On binlerce liralık destek alan kurumlar arasında Medyascope, Mezopotamya Vakfı, Anadolu Kültür Derneği, Hrant Dink Vakfı, Filmmor Kadın Kooperatifi, 140Journos, , İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Serbestiyet, Hafıza Merkezi, Sivil Sayfalar, Sabancı Üniversitesi, Bağımsız Gazetecilik Platformu P24, Mekanda Adalet Derneği, , Ekonomi ve Dış Politikalar Merkezi (EDAM) ile TESEV, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı (TAPV), Yurttaşlık Derneği ve Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü (DİSA) bulunuyor.
EN ÇOK PARA ALAN: MEDYASCOPE
ABD tarafından fonlanan kuruluşların başında Ruşen Çakır’ın kurucusu olduğu Medyascope bulunuyor.
Medyascope’un 2016’dan 2020 yılına kadar aldığı toplam para 476 bin 720 dolar.
Filmmor’un ise sadece 2020 yılında 100 bin dolar hibe alması dikkat çekiyor.
HİBE GEREKÇELERİ DİKKAT ÇEKİYOR
ABD’den hibe alan kuruluşların hibe alma gerekçeleri ise vakfın amacını ortaya koyuyor. Vakıf internet sitesinde Medyascope için “Tarafsız, ana akım haber yapımcılığı ve yayıncılığı” nedeniyle “destek” verildiği yazıyor.
Oral Çalışlar ve Halil Berktay gibi isimlerin yazarlık yaptığı Serbestiyet internet sitesi için “Partizan olmayan habercilik yapılması” gerekçesi ile 50 bin dolar hibe verilmiş.
45 bin dolar hibe alan Mezopotamya Vakfı’na verilen hibenin gerekçesinde ise “Kürtçe dili öğretim materyalleri üretmek.”
CHREST FOUNDATİON NEDİR?
Chrest Vakfı, 1999 yılında gazeteci ve yazar Jeff Jensen ve Lou Anne King Jensen tarafından Teksas, Amerika’da kuruldu. Bağışçılık geleneği olan ailelerden gelen Jeff ve Lou Anne Jensen; ABD’de dezavantajlı çocuklar, diyabet araştırmaları ve sosyal girişimler gibi alanlara yönelik mali desteklerine 2001 yılında uluslararası bir boyut katarak Türkiye’deki STK’lara mali ve teknik destek vermeye başladı.Türkiye ile ailece yaptıkları bir seyahat ve Mısır’da katıldığı bir uluslararası toplantı sonucunda tanışan Chrest Vakfı kurucusu ve başkanı Lou Anne King Jensen, vakfın mali desteklerini Türkiye’ye yönlendirme kararını şöyle açıklamaktadır:
“Vakfımızın kaynakları sınırlı olduğundan, var olan kaynakları birden çok ülkeye dağıtmak yerine tek ülke üzerinde yoğunlaşmanın daha etkili sonuçlar yaratacağını düşündük. Desteklerimizi tek bir ülkeye yönlendirerek ülkenin dinamiklerini daha iyi anlayabileceğimize, o ülkede yaşayanlarla daha yakın ilişkiler kuracağımıza ve toplum tarafından belirlenen sosyal hedeflere ulaşılmasına daha fazla katkı sağlayacağımıza inanıyoruz.”
Yapılan açıklamaya göre Chrest Vakfı Yönetim Kurulu, hibe almaya hak kazanan projeleri, proje bölgelerini yakından tanıyan Türk danışmanlarının desteği ile belirliyor. Hibe alan kuruluşların çalışmaları ve projelerin etkisi ise faaliyet raporları ve finansal raporlarla takip ediliyor. İzleme ve değerlendirme için kullanılan bir diğer yöntem ise, vakıf yetkililerinin yaptığı saha ziyaretleri olarak belirtiliyor.
Musluğu açtılar, fonu 6 kat artırdılar: İşte ABD-AB parasıyla yayın yapanlar... ABD Türkiye Büyükelçiliği’nin fon dağıtacağı kurumlar arasında medya kuruluşları da var. Ulusal Demokrasi Vakfı (NED)'ndan Alman vakıflarına kadar birçok yabancı kuruluş Türkiye’deki bazı medya kuruluşlarını daha önce de fonladı...
ABD Türkiye Büyükelçiliği’nin fon dağıtacağı kurumlar arasında medya kuruluşları da var. Ulusal Demokrasi Vakfı (NED)'ndan Alman vakıflarına kadar birçok yabancı kuruluş Türkiye’deki bazı medya kuruluşlarını daha önce de fonladı. NED, 2016-2019 yılları arasında T24, Gazete Duvar, Medyascope ve Bianet gibi haber sitelerine 682.400 dolar tutarında fon sağladı.
ABD'nin Ankara Büyükelçiliği’nin Türkiye’de 'demokratik değerlerin güçlendirilmesi' bahanesiyle sivil toplum kuruluşlarına fon dağıtacağını açıklaması tartışma yarattı. Fon dağıtılacak başlıklar arasında Türk medyasının güçlendirilmesi maddesinin de yer alması gözleri Türkiye’de yabancı kuruluşlardan fon alan medya kuruluşlarına yöneltti. NED’den, EED’ye, Alman Vakıflarından, Avrupa Birliği’ne birçok yabancı kuruluş Türkiye’de medyayı fonluyor.
ABD Büyükelçiliği'nin idaresinde uygulanacak hibe bulunan 'demokratik değerlerin güçlendirilmesi' bölümünde Türk medyasının ve sivil toplumun insan haklarını ve özgürlüklerini savunma kapasitesini güçlendirilmesi de yer aldı. Türkiye’deki medya kuruluşlarına ABD’nin tek ilgisi bu da değil. ABD'nin ünlü düşünce kuruluşu Center for American Progress'in Andrew O’Donohue, Max Hoffman ve Alan Makovsky tarafından kaleme alınan 'Türkiye'nin Değişen Medya Ortamı' başlıklı raporunda en dikkat çekici kısım 2016-2019 yılları arasında Ulusal Demokrasi Vakfı (NED)'nın Türkiye’de gazeteciliğin desteklenmesi için sağladığı finansmanı altı kat artırmış olduğu vurgusu oldu. Raporda T24, Gazete Duvar, Medyascope ve Bianet gibi haber sitelerinin yurtdışı kaynaklı fonlandığı belirtildi.
NED’DEN 4 YILDA 682 BİN DOLAR
CIA’ya bağlı çalışan, yapılan başvuruları ABD Dışişleri Bakanlığı onayıyla kabul eden National Endowment For Democracy (NED) Türk medyasına her yıl yüzbinlerce dolar fon veriyor. NED’in sitesinde gösterilen bilgilerde fonlanan kuruluşların ismi yer almazken, 2016-2019 yıllarında “Türkiye’de bağımsız medyanın güçlendirilmesi”, “ifade özgürlüğü” başlıklarında 682 bin 400 dolar fon sağladığı görülüyor.
Türkiye’de medyaya fon veren tek kuruluş NED değil. European Endowment For Democracy (EED), Avrupa Birliği, Alman vakıfları, Norveç Büyükelçiliği, İsveç Ulusalararsı Kalkınma Ajansı (SIDA), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, Danimarka Büyükelçiliği gibi kuruluşlar da listede yer alıyor. İşte Türkiye’de yabancı kuruluşlar tarafından fonlanan başta gelen kuruluşlar:
BİANET’E MİLYONLARCA AVRO FON
IPS İletişim Vakfı’na bağlı faaliyet gösteren Bianet’in ismi CAP Raporunda da yer almıştı. Olayın medyada yer almasından sonra IPS İletişim Vakfı bir açıklama yayınlayarak NED’den fon almadıklarını belirtti. Yapılan açıklamada “IPS İletişim Vakfı, gerçekleştirdiği ve süregiden projeleri için aralarında çeşitli Avrupa Birliği programlarının, İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı'nın (SİDA), pek çok uluslararası gazetecilik ve ifade özgürlüğü kuruluşlarının da bulunduğu kaynaklardan hiçbir politik ve ideolojik şarta bağlı olmaksızın destek almış ve bunların zaman, süre ve miktarları bianet.org sitesinde kurumsal bilgiler arasında yayınlanmış ayrıca haberleştirilmiştir” ifadeleri kullanıldı. Vakfın projeleri arasında yer alan Bianet’in de aralarında bulunduğu projeler ve kaynakları şu şekilde:
BİA3: “Haklar için Habercilik Haberciler için Özgürlük”
Projenin süresi: 2007- 2010
Projenin bütçesi: 747.887 Euro
Projeyi destekleyen kuruluşlar: Avrupa Birliği- Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, İsveç Ulusal Kalkınma Ajansı (SİDA)
Bianet’in güçlendirilmesi
Projenin süresi: 2007-2009
Projenin bütçesi: 141.200 Euro
Projeyi destekleyen kuruluş: Press Now
BİA2: “Medya Özgürlüğü, Bağımsız Gazetecilik, İzleme ve Haber Ağı”
Projenin süresi: 2003- 2006
Projenin bütçesi: 1.072.200 Euro
Projeyi destekleyen kuruluşlar:
Avrupa Birliği İnsan Hakları ve Demokrasi İnisiyatifi, Chrest Foundation, Friedrich Ebert Vakfı (Almanya-İstanbul), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, Danimarka Ankara Büyükelçiliği, KAGİDER (Türkiye Kadın Girişimciler Derneği), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA ), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA )
BIA: Bağımsız İletişim Ağı
Projenin süresi: 2001 – 2003
Projenin bütçesi: 564.364,79 Euro
Projeyi destekleyen kuruluşlar:
Avrupa Birliği Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri Arası Ekonomik ve Sosyal İlişkileri Geliştirme Programı (MEDA), Heinrich Böll Vakfı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Tabipler Birliği (TTB)
1997'den bugüne kadar IPS İletişim Vakfı'na yürüttüğü projeler için maddi destek sağlayan yabancı kuruluşlar şu şekilde yer aldı: Anna Lindht Vakfı, Avrupa Birliği- Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Avrupa Birliği İnsan Hakları ve Demokrasi İnisiyatifi (EIHDR), Avrupa Birliği Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri Arası Ekonomik ve Sosyal İlişkileri Geliştirme Programı (MEDA), EuropeAidBirleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu – Türkiye (UNICEF), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA ), Chrest Vakfı, Danimarka Ankara Büyükelçiliği, Friedrich Ebert Vakfı, Global Dialogue, Heinrich Böll Vakfı, IFEX, İsveç Ulusalararsı Kalkınma Ajansı (SIDA), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, McCormick Vakfı.
HABER ODASI KURMA TEKNİK ALTYAPI GÜÇLENDİRME
Gazeteci Ruşen Çakır’ın Scope uygulamasıyla kurduğu internet televizyonu Medyascope da CAP Raporunda yer aldı. Medyascope kendisine destek olan kuruluşları sitesinde yayınlamıyor. Ancak Medyascope’un ismi EED’nin fon verdiği medya kuruluşları arasında yer alıyor. 1 Şubat 2019-31 Ocak 2020 tarihleri arasında belirtilen proje şu sözlerle açıklandı:“Saygın bir gazeteci tarafından kurulan Medyascope, kaliteli haber ve yorumlarıyla kendisini merkezi bir web-TV olarak kurmayı başarmıştır. Ulusal ve uluslararası siyasetten ekonomiye, spora ve kültürel çıkarlara kadar çeşitli konularda canlı yayın, analiz ve tartışma programları üretmektedirler. Bunlar genellikle sivil toplum temsilcileri, akademisyenler ve yayın azınlık toplumlarından insanlar içerir. EED'nin hibesi onlara bir haber odası kurma, daha fazla gazeteci istihdam etme ve teknik altyapılarını güncellemelerine olanak sağladı.”
HDP’ye yakınlığıyla bilinen Artı TV ve Artı Gerçek de internet sitelerinde, EED tarafından desteklendiklerini ilan ediyorlar. Proje başlığı ve alınan miktarların bulunmadığı sitede “Artı TV ve Artı Gerçek, EED tarafından desteklenmektedir. EED desteklediği medya kuruluşlarının yayın politikalarına karışmaz ve sorumlu değildir” ifadeleri yer aldı.
T24 ‘FON ALMAYIZ’ DEDİ AMA…
CAP Raporunda gösterilen T24, yapılan haberlere yayınladığı açıklamayla tepki gösterdi. Sitenin kurucusu Doğan Akın, açıklamasında "Evet, yıllar içinde T24'e çok sayıda fon desteği teklif edildi ancak bugüne kadar tek kuruş kabul etmedik" dedi.
Ancak T24’e yakınlığıyla bilinen ve 2013’te T24 çalışanlarının kurduğu P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu’nun işbirliği yaptığı kuruluşlar dikkat çekiyor. Hatta P24’e bağlı olarak Yasemin Çongar tarafından 2015’te kurulan Kitap Kültür Kritik Sitesi (K24), T24’ün bir sekmesi olarak çalışıyor, hakkında başlığında teknik açıdan T24'ün imkânlarını kullandığını belirtiyor.
P24’ün sitesinde alınan desteklerle ilgili şu ifadeler bulunuyor: “P24'ün aldığı tüm iç ve dış destek en kaliteli gazetecilik uygulamalarını temsil eden özel projelere ayrılmakta; doğru, hakkaniyetli ve dengeli haberciliği teşvik etmeyi öngörmektedir. Tam saydamlık ve açıklık adına, P24 tüm mali hesaplarının muhasebesini bütünlüklü ve kamuya açık olarak yaptırmaktadır”
P24 DESTEKÇİLERİ ARASINDA YOK YOK
P24’ün proje başlığı ve alınan miktarları belirtmediği, işbirliği yaptığı kuruluşlar şu şekilde:
EUROPEAN UNION, Hrant Dink Vakfı, Norveç Büyükelçiliği, Reva & David Logan Vakfı, Chrest Vakfı, UNESCO, Media Observatory, IFEX, SIGRID RAUSING TRUST, Niras, MY MEDIA, SEENPM (Medyanın Profesyonelleşmesi için Güney Doğu Avrupa Ağı), EJN Ethical Journalism Network, Reporters Instructed in Saving Colleagues, Arap Araştırmacı Gazetecilik Merkezi (ARIJ), Guardian Foundation, Index On Censorship, Poynter, Ukrainian Catholic University, The Civilitas Foundation, Article19, Media Legal Defence Initiative, Dünya Haber Ombudsmanları Örgütü (ONO), Matrix Chambers.
P24’e bağlı faaliyet gösteren Susma24 (S24) de fonlanan yayın organları arasında yer aldı. S24’ün sitesinde aldığı destekler şu şekilde belirtildi: “Susma Platformu, ilk 15 ayında Hollanda Hükümeti tarafından sağlanan ikili işbirliği programlarından biri olan MATRA programı tarafından desteklenmiştir. Susma, 1 Aralık 2017 ile 30 Kasım 2019 tarihleri arasında ise P24 ve Article 19 derneklerinin ortak yürütücülüğünde Avrupa Komisyonu’nun ‘Sivil Toplum Ağlarını ve Platformlarını Destekleme Programı’ kapsamında sağladığı destekle çalışmalarını sürdürmüştür. Susma, 15 Aralık 2019 tarihinden itibaren Hrant Dink Vakfı Sivil Toplumu Güçlendirme Hibe Programı kapsamında aldığı hibe ile ‘Sansüre ve Otosansüre Karşı Daha Güçlü Sesler’ adlı projeyle çalışmalarına devam etmektedir.”
'EMPERYALİST RÜŞVETİ'
Eski İzmir Tabip Odası Başkanı Suat Kaptaner, ABD'nin hibelerine ilişkin sosyal medya hesabından şu açıklamayı aptı: “ABD’nin Türkiye Büyükelçiliği’nin sivil toplum kuruluşlarına dağıtacağını söylediği parayı İzmir Hekim Güçbirliği olarak reddederiz. Bunu onursuzluk sayarız. Bu emperyalist rüşveti kabul edenleri de emperyalizmin işbirlikçisi sayar onları da reddederiz.”
ABD'de çarpıcı rapor! Türkiye'de fonlanan gazeteler açıklandı! ABD'nin ünlü düşünce kuruluşu Center for American Progress'in 'Türkiye'nin Değişen Medya Ortamı' ismiyle yayınladığı raporda, T24, Gazete Duvar, Medyascope ve Bianet gibi haber sitelerinin yurtdışı kaynaklı fonlandığı belirtildi...
ABD’nin ünlü düşünce kuruluşu Center for American Progress, “Türkiye’nin Değişen Medya Ortamı” adında bir rapor yayınladı. Andrew O’Donohue, Max Hoffman ve Alan Makovsky’nin kaleme aldığı raporda, ABD’nin Türk medyasında fonladığı bazı kesimlere desteğin devam etmesi gerektiği ifade edildi.
Raporun en dikkat çekici kısmı ise, 2016-2019 yılları arasında Ulusal Demokrasi Vakfı (NED)'nın Türkiye’de gazeteciliğin desteklenmesi için sağladığı finansmanını altı kat artırmış olduğu vurgusu oldu. Rapor, bu finansman seviyesinin muhafaza edilmesinin önemli olduğuna da raporda yer verdi.
NED ve diğer ABD’li fon kuruluşlarının Gazete Duvar, Medyascope, T24 ve Bianet gibi medya sitelerini fonlamasının önemli olduğunu açıklayan rapor, bu haber sitelerini “Batı desteği alan dijital kuruluşlar” olarak nitelendirdi ve verilen desteklere rağmen Rusya destekli Sputnik Türkiye kadar etkili olamadıklarını vurguladı.
Gazete Duvar, Medyascope, T24 ve Bianet gibi haber sitelerinin özellikle Batı destekli fonlar tarafından fonlanmaları, ilk defa bir ABD’li düşünce kuruluşunun raporuna açıkça yansımış oldu.
Yerel gazetelerin önemli bir fırsat alanı olduğunu vurgulayan rapor, ABD’li fon sağlayıcıların çalışmalarına yerel gazeteleri dâhil etmeleriyle bu fırsatın da değerlendirilebileceğini belirtti. (ODATV - AYDINLIK - CUMHURİYET)
