İş mahkemelerinde görülen iş ve sosyal güvenlik hukukundan kaynaklı uyuşmazlıkların daha kısa sürede ve daha az masrafla çözüleceği iddiasıyla hükümet, İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti kurmaya hazırlanıyor.
Adalet Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının birlikte yürüttüğü çalışmaya göre, iş akdi feshedilen yani işten atılan işçi, mahkemede dava açmayacak. Bunun yerine il ve ilçelerde kurulacak İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti’ne başvuracak. İlgili kanunlarda değişiklik yapılmasını öngören taslağa göre, İş Mahkemeleri Kanunu’nun adı, “İş Mahkemeleri, İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyetleri Kanunu” olarak değiştirilecek.
Önce komisyona başvurulacak
Sigortalılar komisyona başvurmadan, doğrudan yetkili mahkemeye müracaat edemeyecek. Sosyal güvenlik uyuşmazlıklarıyla ilgili dava açmadan ya da hakem heyetine başvurmadan önce SGK’ya müracaat edecek. Yapılan müracaata 60 gün içinde SGK tarafından cevap verilmezse talep reddedilmiş sayılacak. Böylece uyuşmazlıkların, yargıya taşınmadan SGK tarafından çözüleceği iddia ediliyor.
Hizmet Tespiti Komisyonu kurulacak
Taslağa göre, sosyal güvenlik hukukundan kaynaklı uyuşmazlıkların davaya dönüşmeden SGK tarafından çözümünü sağlamak amacıyla SGK il müdürlükleri bünyesinde 5 kişiden oluşan ‘Hizmet Tespiti Komisyonu’ kurulacak. Sigortalıların çalışıp çalışmadığının, prim ödeme gün sayısı ve prime esas çalışma sürelerinin tespiti amacıyla oluşturulacak komisyon, sigortalının talebinin ret veya kabulüne karar verecek. Karar, sigortalı ve işverene tebliğ edilecek. Taraflar, 30 gün içinde iş mahkemesine başvurarak kararın iptalini isteyebilecek, bu süre içerisinde dava açılmazsa komisyon kararı kesinleşecek.
Heyet hangi kriterlere göre belirlenecek
İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti, il ve ilçe merkezlerinde kurulacak. Heyetin başkanlığını, mülki idare amirinin, Çalışma ve İş Kurumu il müdürlükleriyle ilçe teşkilatı personelinden görevlendireceği uzman kişi yapacak.
Bu düzenleme atanacak heyet başkanının siyasal iktidara yakın çevrelerden belirlenmesine imkân tanıyacağı ifade edilebilir. Öte yandan, oluşturulacak heyetin hangi kriterlere göre belirleneceği ve tarafsızlığın hangi ilkelere göre sağlanacağı da belirsizliğini koruyan başlıklar arasında.
Heyet, başkan dâhil 5 asıl, 4 yedek üyeden oluşacak ve üyelerin görev süresi 4 yıl olacak. Baro yönetimi de heyete bir üye verecek. En az 4 kişiyle toplanacak heyet, salt çoğunlukla karar alacak, üyeler çekimser oy kullanamayacak. Heyetin yetki alanı, bulunduğu il veya bir ya da belirlenen birden fazla ilçenin mülki hudutlarıyla sınırlı olacak.
5 bin lira sınırı
Miktar veya değeri 5 bin lirayı geçmeyen mal varlığına ilişkin uyuşmazlıklarda, hakem heyetine başvuru zorunlu olacak. Heyet, başvuruya ilişkin kararını 3 ay içinde verecek. Heyetin vereceği kararlar, tarafları bağlayacak ve ilamların icrası hükümlerine tabi olacak. Taraflar, heyetin kararlarına 2 hafta içinde İş Mahkemesi’nde itiraz edebilecek, itiraz kararın icrasını durdurmayacak. Mahkeme, duruşma yapılmasına gerek olup olmadığını takdir edecek. Gerek görülmeyen hallerde mahkeme, 2 hafta içinde kararını verecek. İtiraz üzerine mahkemenin vereceği karar kesin olacak.
“İşçilerin mahkemelerdeki hak arama mücadelesi engellenmeye çalışılıyor”
Konuyla ilgili yazılı bir açıklama yapan DİSK Genel Sekreteri Dr. Arzu Çerkezoğlu, işçilerin mahkemelerde hak aramasının engellenmeye çalışıldığını ifade etti.
Emekçileri kuralsız ve güvencesiz çalıştırma kuşatması altında bırakan iktidarın yasa ve yasaklarla fiili ve hukuki mücadelesini engellemeye çalıştığına dikkat çeken Çerkezoğlu, asıl amacın güvencesizlik kuşatması altındaki işçiyi korumasız bırakmak olduğu dile getirdi.
Yapılmak istenen düzenlemeyle İş Mahkemelerinin devre dışı bırakılarak, İş Kanunu’nun temel niteliklerinden biri olan “işçi lehine yorum” anlayışının ortadan kaldırılmak istendiğini belirten Çerkezoğlu, yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:
“Konfederasyonumuz işçilere dönük yeni bir saldırının haberini tüm Türkiye gibi dün basına yansıyan haberler aracılığıyla öğrendi. Söz konusu habere göre AKP Hükümeti İş Mahkemelerinin daha hızlı ve masrafsız çalışması için yeni bir yasa tasarısı hazırlığı içinde… Tasarıya göre “İşe iade hakkıyla sosyal güvenlik alanındaki uyuşmazlıklar”ın çatışma ve çözümü bağımsız yargı aracılığıyla değil hükümet tarafından oluşturulması planlanan Hakem Heyeti aracılığıyla olacak.
…İş Mahkemelerin devre dışı bırakılarak başında mülki idare amirinin veya ilçe çalışma müdürü personelinin görevlendireceği uzmanların bulunduğu bir hakem heyeti kurulması işçilerin hak arama mücadelesinde önemli yeri olan bağımsız yargının yani İş Mahkemeleri’nin yerinin devlet tarafından atanmış “kamu görevlileri” ve “mülki idarenin” belirleyeceği hakem kurullarına havale etmek anlamına gelmektedir. Böylesi bir durumda İş Kanunu’nun “işçi lehinelik” ilkesinin hiçe sayılacağı aşikârdır.
…Bu amaçların yanı sıra kurulacak böylesi bir heyetin sorumluluğunun mülki idareye veya bürokrasiye teslim etme planına ayrıca itiraz edilmesi gerekmektedir. İş Kanunu’ndan doğacak uyuşmazlıklara bağımsız yargı mensuplarının yerine atanmış bürokratların bakması hem verilecek kararların hukuki niteliğini zayıflatacak bir unsurdur hem de tüm kentlerde çalışma yaşamı düzeninin yasalar yoluyla değil mülki idare yoluyla belirlenmesinin önünü açacak bir durumdur…İktidar, yargı üzerindeki iş yükünü, masraf ve zaman sorununu bahane ederek işçilerin hak arama mücadelesini sınırlamayı ve engellemeyi amaçlamaktadır.”
