Asıl adı Ali Ahmed Said Eşber olan fakat bu isimle şiirlerini yayımlamayan yayınevlerine isyan edip şimdiki adını alan ve Arap dünyasının en büyük şairlerinden sayılan Suriye asıllı Adonis, Hürriyet'e verdiği görüşlerde Arap dünyasına ve Türkiye'nin imajına ilişkin önemli açıklamalar yaptı. Laikliğin ve bireysel hakların gerçek çözüm olduğunu ifade eden Adonis, dini faşizm tehlikesine işaret etti. Adonis, "Müslüman Kardeşler de halk oyuyla geldi" sorusuna ise, toplumların da bireyler gibi hata yapabileceğini söyleyerek yanıt verdi.
'Nobel'in Orhan Pamuk'a verilmesini adil bulmuyorum'
"Nobel ödülü bu sene olmadı?" şeklindeki soruya Adonis şöyle yanıt veriyor: "Nobel’i konuşmak istemiyorum. Aldığım ödüllerin sayısını unuttum. Ama ödül çok önemli değil. Günümüzden farklı şeyler yaratabilmek önemli olan. Bana göre Yaşar Kemal, Türkiye’nin en büyük yazarı. Nobel’in Orhan Pamuk’a verilmesini adil bulmuyorum. Ama Yaşar Kemal onların istediği politik kalıplara girmiyor."
'Arap dünyasındakiler devrim değil'
"Bağdat, Halep, Şam yıkılıyor. Arap dünyası kendi zenginliklerini kendi elleriyle yıkıyor. Bu canınızı yakmıyor mu?" sorusuna ise Adonis, "Alfabeye ev sahipliği yapan topraklarda müzeler, eski kiliseler, evler yok ediliyor. Hem de bir hiç için. Bir devrim kendi zenginliklerini yok etmez. Acı çekmekten daha ağır bir üzüntü benimkisi. Kendi zenginliklerini kendi elleriyle yıkan Ortadoğu halkının acısını yaşıyorum. Benim ülkem Suriye şiddetle parçalanıyor. Arap dünyasında olanlar bana göre devrim değil, rejim değişikliği için düzenlenen komplolar. Suriye’de olup bitenler korkunç. Elbette bir şeyler değişmeli ama diyalogla, demokratik yoldan değişmeli. Savaş, şiddet hiçbir şeyi çözmez" yanıtını verdi.
'Türkiye Suriye'deki barbarlara cesaret verdi'
Arap dünyasında Türkiye'nin imajıyla ilgili Adonis şunları söyledi: "Bazıları Türkiye’yi seviyor. Bazıları da nefret ediyor. Türkiye’nin imajı güzel bir imaj değil. Tayyip Erdoğan sert ve kapalı bir yönetici. Türkiye’nin Suriye politikası da korkunç bir imaj yarattı. Türkiye Suriye’yi yok etmek isteyen barbarlara destek ve cesaret verdi. ‘Yeni Osmanlı’ korkusu var. Türkiye’nin Suriye politikası 'etik bir başarısızlıktır.' Türkiye’de olup bitenlerden dolayı da endişeli bakışlar artmakta."
'Türban sembolü de değişti'
"Türban tartışması hayli canlı şu sıralar. Kadınlar ve türban konusuna nasıl bakıyorsunuz?" sorusuna Adonis, "Kadınları rahat bırakın. Nasıl istiyorlarsa öyle giyinsinler. Türban konusu kadınların özgür iradesine bırakılmalı. Kime ne? Devlete gelince, devlet bunu ne özendirmeli, ne yasaklamalı. Benim zamanımda Şam’da türban bir güzellik sembolü idi. Kadın inanılmaz çekici idi. Şimdi türban sembolü de değişti" yanıtını verdi.
'Devrimler doğaları gereği dinlerle özdeşleşmez'
Arap Baharı adı verilen sürece ilişkin de önemli açıklamalar yapan Adonis, "dinle devrim yapamazsınız" dedi. Adonis şunları söyledi:
"Başta Arap tarihinin yeni miladının Tahrir Meydanı olacağını umut ettim. Ama 2-3 ay gibi kısa bir sürede işler değişmeye başladı. Gençler, öğrenciler, entelektüeller ve kadınlar tarafından yaratılan bu olağanüstü barışçı devrimi çaldılar. Şiddet ön plana çıktı. Arap dünyasında yaşananlar bize gösterdi ki, din temelinde kurulan bir ülkede devrim yapamazsınız. Devrimler doğaları gereği dinlerle özdeşleşemez. Ennahda, Müslüman Kardeşler... Bunlar karşı devrim hareketleridir. Toplumu özgürleştiren hareketler değil. Şimdi farkına varılıyor. Dini faşizm, bana göre faşizmlerin en kötüsü. Belki de şimdi Mısır’da gerçek bir devrime gidiyoruz. Hâlâ umutluyum."
'Din ve kurumları ayırmak şart'
"Bütün dinleri mi kastediyorsunuz?" sorusuna Adonis'in yanıtı şu oldu:
"Evet aralarında derece farkı olsa da hepsi... İslam, içlerindeki en katısı belki de. İslam’a ya da inanca karşı değilim, tersine insanların inanma hakkını savunuyorum. Ama bir iktidar, bir güç tarafından empoze edilen dini reddediyorum. İnsan için inanmak kadar inanmamak da bir hak. Ama İslam bunu kabul edemez. İnanmayan kâfirdir. Dolayısıyla politika ve dini birbirinden ayırmak, dini kişiyle Allah arasında bırakmak lazım. Din ve kurumları ayırmak şart."
'AKP modeline inanmıyorum'
AKP modelinin Ortadoğu'ya örnek olarak gösterilmesine de değinen Suriyeli şair, "Ben bu modele inanmıyorum. Bugün yaşananlar ne o zaman? Bireyler özgür değil, kadınlar özgür değil. Nasıl demokrasiden söz edersiniz? Türkiye’de Müslüman Kardeşler zihniyeti çok etkin ve kurumları bir bir yok ediyor. Türkiye’nin gerileme riski hâlâ var" dedi. Adonis konuyla ilgili şunları ekledi:
"Şu anda Müslüman ülkelerdeki İslami hareketler İslam hakkında korkunç bir imaj yayıyor dünyaya. Müslüman Müslüman’ı din adına kırıp geçiriyor. Ve buna kimse isyan etmiyor. Bütün İslam dünyası kendisine şu acıklı soruyu sormalı. Neden 1.5 milyarlık İslam dünyasında inanan, ibaret eden tek bir filozof, ressam, şair çıkmıyor? Para var, kalkınma var, her şey var ama filozof yok, sanatçı yok! İslam şairleri inanan şairler değildir. Filozoflar da öyle. Mistik bir devrimciydi Yunus Emre. Mevlânâ da öyle. El Farabi gibi, İbn-i Sina gibi, Averroes (İbn-i Rüşdi), hepsi inanç sistemlerinin dışındaydı. Birey olarak Müslümanlar, dünyanın diğer bireyleri kadar zeki ve yetenekli. Hiçbir eksikleri yok, ama zincirlenmiş durumdalar."
Çözüm laiklik ve bireysel haklar
Kendisinin çözüm olarak ne gördüğüne ilişkin soruya ise Adonis şu yanıtı verdi: "Laiklik ve bireysel haklar elbette. Öteki ‘düşman’ değildir. Öteki, benim bir parçam. Diğeri olmadan ben de kendim olamam. Oysa Arap dünyasında bugün bir hiç uğruna biri ötekini kırıyor. Bu nedenle, bugün Müslümanlar kendilerinin en büyük düşmanıdır. Laik olmayan toplumlarda demokrasiden söz etmek zor. Bu çağda bunu anlamak zorundayız artık." Mısır'daki son durumu da yorumlayan Suriyeli şair, "Umarım bu gerçek devrimin başlangıcıdır. Ordu halkın taleplerine destek verdi. Şimdilik durum bu. Bana göre devrim her şeyden önce şiddetsiz olmalı. Kanlı devrim bana göre, insana karşı bir şey."
Müslüman Kardeşler'in de halkoyuyla gelmesinin belirtilmesi üzerine Adonis, "Toplumlar da bireyler gibi hata yapabilir. Bu hata idi" dedi.
