Erdoğan "batarız" dese de emekliye ek zam mümkün. İktisatçılara göre kaynak, patronlardan alınmayan vergide, müteahhitlere giden k...
Erdoğan "batarız" dese de emekliye ek zam mümkün. İktisatçılara göre kaynak, patronlardan alınmayan vergide, müteahhitlere giden kur farkında, tasarruf edilmeyen itibarda ve daha birçok yerde.
Erdoğan'ın 'emekliye bulamadığı' kaynağı bulduk: Üstüne para bile kalıyor
Erdoğan "batarız" dese de emekliye ek zam mümkün. İktisatçılara göre kaynak, patronlardan alınmayan vergide, müteahhitlere giden kur farkında, tasarruf edilmeyen itibarda ve daha birçok yerde.
Yerel seçimlere aylar kala emekli maaşlarına yapılacağı söylenen iyileştirmeler lafta kaldı. İşçi emeklisine önce 5 puanlık seyyanen zam reva görüldü, tepkiler dinmeyince yaklaşık 7 puanlık bir ek zamla artış oranı memur emeklilerine eşitlendi. Buna rağmen kök maaşı düşük olanların zammı yüzde 33'te kaldı.
Kademeli emeklilik bir kez daha rafa kaldırıldı. Bayram ikramiyesi 2 bin liradan 3 bin liraya çıkarıldı. Açlık sınırının asgari ücreti hızla yakaladığı dönemde emeklilere verilen zamlar da gelmeden eridi.
Emekliye ek zam Hazine'yi batırır mı?
Muhalefetin yeni zam çağrısının ardından konuşan AKP'li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "kaynak yok" diyerek bu seçeneğe kapıyı kapattı. Ancak günler sonra iktidara yakın medya seyyanen artışın sinyalini verdi. Bu ihtimali bir kez daha reddeden Erdoğan, "yaparsak batarız" mesajını verdi.
Erdoğan'a göre, 10 bin lira olan en düşük emekli maaşını asgari ücret düzeyine çıkarmak yani 7 bin lira zam yapmak mümkün değil. Olası zammın bütçeye yıllık maliyetinin 1,4 trilyon lira olduğunu söyleyen Erdoğan, "ülkenin tüm yatırımları durdurulsa, eğitim veya sağlık harcamalarının tamamı buraya aktarılsa, kamu görevlilerine maaş verilmese bile" bu yükün karşılanamayacağını iddia etti.
'Kaynak oluşturmak tercih meselesi'
İktisatçılar Erdoğan'la aynı görüşte değil. soL'a konuşan Prof. Dr. Aziz Konukman, "her yere kaynak aktarılabilir, mesele tercihin kimden yana yapıldığı" diyor.
Kaynakların emekten değil, sermayeden yana kullanılması gerektiğini kaydeden Konukman, devletin almaktan vazgeçtiği vergilere işaret ediyor:
"Bu yıl öngörülen vergi geliri 4,7 trilyon lira. Ancak bir de bütçe içinde yer almayan ama bütçe kanununun bağlı cetvelleri arasında bulunan bir vergi harcamaları tablosu var. Buna göre, devletin 2024'te vazgeçtiği vergi geliri 2,2 trilyon lira.
Bunun bir kısmı asgari ücrette tanınan muafiyet veya otomobil alımında engellilere sağlanan vergi avantajı gibi emekçileri ilgilendiren kalemler. Bunlar kazanılmış haktır, dokunulamaz.
Kalanıysa sermayeye tanınan vergi muafiyeti ve istisnalarından oluşuyor. Bunları ayıklarsak vergi havuzuna girecek para 1,8 trilyon liradır."
Patronlara vergi muafiyetinden vazgeçilirse üstüne para bile kalıyor
Aziz Konukman'ın hesabına göre, Erdoğan'ın "yok" dediği 1,4 trilyon liralık kaynak, patronlardan alınacakken vazgeçilen vergilerle yaratılabilir, hatta kalan 400 milyar lira da vergi havuzuna aktarılabilir.
Vergi istisna ve muafiyetlerine dikkat çeken tek isim Konukman değil. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in "başarılı bir şekilde çalışıyor" dediği 2024 Orta Vadeli Programı'da, kamu maliyesinde alınacak tedbirlerden 13'üncüsü şöyle açıklanıyor: "Vergi harcamaları gözden geçirilecek, etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimler kaldırılacaktır."
Programda var, icraatte yok
Bu maddeden yola çıkılarak etkinliğini yitirmiş, bütçede herhangi bir performans sağlamayan sermayeye dönük istisna ve muafiyetler sıfırlanabilir. Ancak son yıllarda ilan edilen birçok Orta Vadeli Program'da yer verilen bu tedbir yerine getirilmiyor.
Kaynak için başvurulabilecek alanların vergilerle sınırlı olmadığını belirten Aziz Konukman, "itibardan tasarruf olmaz" diyen Erdoğan'ın imzasını taşıyan Tasarruf Tedbirleri Genelgesi'ni hatılatıyor. Bir başka seçenek olarak da kamu-özel ortaklığındaki yatırımlarda taahhüt edilen ödemelerin döviz yerine TL cinsinden yapılmasını öneriyor. Böylece her yıl ödenen milyarlarca liralık kur farkının Hazine'de kalacağını söylüyor.
Aziz Konukman'a göre "kaynak" söz konusu olduğunda siyasi tercihler öne çıkıyor. Bu nedenle de emekliye ek zam mümkün, "yeter ki karar verilsin, yeter ki tercih emekten yana yapılsın."
Daha önce yapıldı, yine yapılabilir
Emekliye zammın bütçede oluşturacağı yükün karşılanabilir olduğunu savunan bir diğer isim çalışma ekonomisi uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik.
Çelik, sosyal medya hesabından paylaştığı hesaplamada 16 milyon emeklinin ücretine yapılacak 5 bin liralık zammın yıllık maliyetinin 900 milyar lira olduğunu saptadı.
Bu kaynağın yaratılabilmesi için bütçeden Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) ayrılan payın yüzde 17'ye çıkarılması gerektiğini belirten Çelik, bu oranın önceki yıllarda yakalandığını hatırlatıyor:
"2008 sonrasında çok daha yüksek oranlarda kaynak aktarmak mümkün oldu. Şimdi neden yüzde 10'a düşürüyorsunuz? Kaynak var. Geçmiş yıllarda bütçeden SGK'ye aktarılan oran korunursa kaynağın lafı olmaz. Emekliler için kaynak var, irade ve tercih yok." (EMRE ALIM - SOL.ORG)
