Kimya Mühendisleri İstanbul Şubesi, Balıkesir'in Karesi ilçesindeki mühimmat fabrikasında 11 işçinin hayatına mal olan patlamayla ilgili...
Kimya Mühendisleri İstanbul Şubesi, Balıkesir'in Karesi ilçesindeki mühimmat fabrikasında 11 işçinin hayatına mal olan patlamayla ilgili 8 maddelik bir açıklama yayınladı.
Balıkesir'in Karesi ilçesindeki ZSR Patlayıcı Sanayi AŞ'ye ait mühimmat fabrikasında bugün meydana gelen patlamada 8'i kadın 3'ü erkek olmak üzere 11 işçi hayatını kaybetti, 7 işçi yaralandı. Yaralı işçilerin durumunun iyi olduğu açıklandı. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, patlamada sabotaj ihtimalinin olmadığını belirterek, 7 kişilik bir bilirkişi heyetinin hazırlayacağı ön rapordan sonra patlamanın nedeninin anlaşılacağını söyledi.
Kimya mühendisleri Balıkesir'deki patlamanın röntgenini çekti: 8 maddeyle facia
Patlamaya ilişkin Kimya Mühendisleri İstanbul Şubesi yazılı bir basın açıklaması yaptı. Açıklamada "Yaşamını yitirenlerin ailelerine sabır ve baş sağlığı, yaralananlara ise acil şifalar diliyoruz" denildi. 8 başlık altında yapılan açıklamada, tesis hakkında çeşitli bilgiler verildi, sorular ve öneriler sıralandı. Açıklama şöyle:
1. ZSR A.Ş.’de ne üretilmektedir?
ZSR A.Ş., 468.924 m2 açık alan üzerinde kurulmuş olan ve 18.713 m2 kapalı alana sahip bir işletmedir. İşletmede;
- Madencilik ve benzer alanlarda kullanılan yemlemeye duyarlı emülsiyon patlayıcılar,
kapsüle duyarlı emülsiyon patlayıcılar ve ANFO ismi verilen sivil patlayıcılar ile
- Av fişeği, kuru sıkı ses mermisi, çeşitli tipteki mermilerin üretimi gerçekleştirilmektedir.
2. ZSR A.Ş’de tehlikeli maddeler nelerdir?
Tesiste, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın BEKRA (Büyük Endüstriyel Kaza Risklerinin Azaltılması) sistemine bildirimi yapılan ve miktarları itibarıyla Büyük Endüstriyel Kazaya neden olabilecek kimyasallar aşağıdaki gibidir.
Barut
Poröz Amonyum Nitrat
Antimon (II) Sülfat
Amonyum Nitrat Çözeltisi (%90’lık)
Dizel yakıtlar – Motorin
Fuel Oil
Pentaeritril Tetranitrat
Propan H220
Baryum Nitrat
Amino Guanidin Bikarbonat
Kurşun Nitrat
Sodyum Hipoklorit
Sodyum Perklorat
Sodyum Nitrit
ANFO
Kurşun
TNR
3. Büyük endüstriyel kaza nedir?
Herhangi bir kuruluşun işletilmesi esnasında, kontrolsüz gelişmelerden kaynaklanan ve kuruluş içinde veya dışında insan ve/veya çevre sağlığı için anında veya daha sonra ciddi tehlikeye yol açabilen bir veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep olduğu büyük bir yayılım, yangın veya patlama olayına Büyük Endüstriyel Kaza adı verilmektedir.
Bu konuda Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkındaki Yönetmelik (SEVESO Yönetmeliği); kaza riski taşıyan işletmeleri alt ve üst seviye olmak üzere iki sınıfa ayırmıştır. ZSR A.Ş. de üst seviyeli kuruluş kapsamındadır.
4. Üst seviyeli kuruluşların yükümlülükleri nelerdir?
Seveso yönetmeliği kapsamında üst seviyeli bir kuruluşun yükümlülükleri ana hatlarıyla aşağıdaki gibidir:
- Tehlikeli kimyasallarının bildirimini yapmak
- Büyük kaza senaryo dokümanı hazırlamak: Bu dokümanı hazırlamak için, işletmecinin ana hatlarıyla tehlikeli ekipmanlarını belirlemesi, bu ekipmanlardan kaynaklanacak olası yangın, patlama, yayılma senaryolarını oluşturması ve risklerini analiz etmesi gerekmektedir.
- Büyük endüstriyel kaza frekansını hesaplamak: SEVESO yönetmeliğine göre işletmeci,
senaryosunu hazırladığı her bir büyük kazanın meydana gelme frekans değerini 1 x 10-4
/yıl veya bundan daha küçük bir değere indirmek zorundadır. Bu değer işletmede yaşanan 10.000 kazanın ancak bir tanesinin büyük kazaya yol açabileceği ya da 10.00 yılda bir böyle bir kaza yaşanabileceği anlamına gelmektedir.
- Güvenlik raporunu hazırlamak
- Dahili acil durum planlarını hazırlamak
- Kamuyu bilgilendirmek
- Kaza sonrası bilgileri kamuyla paylaşmak
5. ZSR A.Ş. yükümlülüklerini yerine getirmiş midir?
ZSR A.Ş’nin web sitesinde yayınlanan Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi’nden, yasal mevzuat yükümlülüğü olan Güvenlik Raporu’nun hazırladığı ve büyük kaza meydana gelem frekans değerini 1 x 10-4 /yıl altına düşürdüğü anlaşılmaktadır. Mevzuat hükümleri ve hesaplamalara göre böyle bir kazanın yaşanmaması gerekliydi.
Aynı web sitesinde şirketin pek çok başka ulusal ve uluslararası standart, tüzük, yönetmelik
hükümlerine uygun faaliyet gösterdiği ve bunu da çeşitli yönetim sistemi belgesi ile ilan ettiği görülmektedir.
6. Kaza hangi teknik sebepten kaynaklanmış olabilir?
Bu tür kazalardan sonra kamuoyu genellikle kazaların teknik sebeplerine odaklanmaktadır.
Kamuoyunun bu bilgiye sahip olması elbette önemlidir ancak bu bilgi devletin ilgili birimleri, işçi sendikaları ve KMO gibi örgütler açısından büyük önem taşımaktadır. Benzer kazaların teknik nedenlerle tekrarlanmamasının anahtarı bu tür bilgilerdir. ZSR’nin Güvenlik Raporu’ndaki kaza senaryolarına göre bu tür bir kazanın neden kaynaklanabileceği öngörülmüştür ve yetkililerin bu raporu hızlıca değerlendirmeye alması gerekmektedir.
İşletmede patlayıcı özellik gösteren maddeler kullanılmakla birlikte, bu maddelerin çoğu kendi başlarına patlayıcı değillerdir. Bu çapta bir patlamanın olabilmesi için basınç ya da sıcaklık artışı; toz ya da buhar halinde işletme havasına karışma gibi istenmeyen durumların oluşması gerekmektedir. Elimizde henüz yeterli bilgi olmamakla birlikte bu patlamanın yaşanma sebepleri arasında aşağıdaki faktörler rol oynamış olabilir:
- Basınç altında işlem gören barut kimyasalların, kısa sürede patlayıcı ortam yaratması
- Çalışan ya da ekipmanlar üzerindeki statik elektrik yüklerinin deşarj olması ve patlayıcı ortamı tutuşturması
- Yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu, işlendiği ortamlarda, patlama güvenlikli
(Explosionproof) cihazların kullanılmaması ve çıkan elektriksel kıvılcımların patlayıcı ortamı
tutuşturması
- Kaynak, kesme, sürtünme gibi işlemler sonrası çıkan kıvılcımın patlayıcı ortamı tutuşturması
- Mermi, fişek, ANFO gibi maddelerin büyüyen bir yangının içinde kalması
Patlamanın işletmenin hangi bölümünde gerçekleştiği net olarak açıklandığında daha isabetli yorum yapmak mümkün olacaktır.
7. Sorulması gereken sorular nelerdir?
Kazaya dair hukuki ve teknik süreç sonunda teknik sebepler anlaşılabilecekse de aşağıdaki soruların kamu adına sorulması elzemdir.
- Firmada daha önceki yıllarda da patlama yaşandığı belirtilmektedir, bu kazalar sonrası yapılan denetimler ve yaptırımlar nelerdir?
- Büyük kaza frekans değeri hesaplandıktan hemen sonra böyle bir kazanın yaşanmış olması, firmanın yaptığı hesaplamaların doğruluğunu sorgular niteliktedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bu hesaplamaları ve hazırlanan güvenlik raporunun kantitatif risk analizlerinin teknik denetimini eksik mi yapmıştır?
- Firmanın patlayıcı ortamlarda kullandığı elektrikli ekipmanların periyodik muayenelerine ait
rapor var mıdır ve varsa bu raporu kim denetlemiştir?
- İşverenin hazırlamakla yükümlü olduğu Patlamadan Korunma Dokümanın’da, patlamaya
sebep olabilecek riskler ve patlayıcı ortam sınırlarına yönelik öneriler işveren tarafından yerine getirilmemiş midir?
- Patlamayı bastırma, yönlendirme sistemleri yatırımı konusunda işverenin eksik bıraktığı alanlar mı mevcuttur?
- İşveren, statik elektrik deşarjlarını engellemek için topraklama ve eş potansiyel bağlama
sistemleri konusunda bir yatırım yapmış mıdır?
- İşverenin işçilere vermek zorunda olduğu ayakkabı ve iş eldivenleri, ESD (Electro Static
Discharge) özellikte midir?
- Kaza sonrası içeride kaç kişinin kaldığı, yaralı sayısı gibi veriler hızlıca oluşturulamamıştır. Acil durumlar sonrası çalışanların sayım yöntemi konusunda işveren bir önlem almamış mıdır?
- Organize Sanayi Bölgesi Yönetimi, Kimya Mühendisleri Odası’nın uzmanlık desteğini alarak bu işletmede denetimde bulunmuş mudur?
- Patlayıcı madde üretimine ilişkin tüzük, yönetmelik ve standartlardan hangisine uyulmadığı için bu kaza meydana gelmiştir.
8. KMO olarak önerilerimiz
Tehlikeli kimyasallar, yangın ve patlamalar; kimya mühendisliği meslek disiplininin başlıca ilgi alanlarındandır. Kimya mühendislerinin ülkemizdeki tek meslek örgütü olarak; göz göre göre gelen bu iş cinayetleri sonrası yaptığımız hatırlatmaları üzülerek ve tekrar yapmak durumundayız.
- Patlayıcı maddelerle çalışan ve patlayıcı ortam bulunduran işletmelerde, KMO tarafından
atanmış bir Kimya Mühendisi Sorumlu Müdür bulundurulması zorunluluğu bakanlık, yerel
yönetimler ve organize sanayi bölgeleri yönetimleri tarafından denetlenmeli ve yaptırıma tabi tutulmalıdır.
- Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yaptığı denetimlerde kaza senaryolarının, kantitatif risk analizlerinin ve kaza frekans değeri hesaplamaları yetkin iş müfettişleri tarafından doğrulanmalıdır.
- Uzmanlık gerektiren Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanmasının kimya mühendislerinde olması için düzenleme yapılması kaçınılmazdır. Bu konuda Kimya Mühendisleri Odası'na yetki verilmelidir.
- Organize sanayi bölgeleri ile KMO arasında, riskli işletmelerin denetimi konusunda protokol düzenlenmesinin önemi aşikardır. Tüm OSB’lerle bu konuda işbirliğine açık olduğumuzu tekrar beyan ederiz. (GAZETE DUVAR)
Hiç yorum yok