Türkiye'yi yabancı ülkelerde temsil eden bazı fahri konsolosların vizede sahtecilikten ihaleye fesat karıştırmaya pek çok suça karıştığı ortaya çıktı.... Uluslararası diplomasinin en fazla göz ardı edilmiş alanlarından birine ışık tutan Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, Türkiye'nin farklı ülkelerde kendisini temsil etme hakkı verdiği bazı isimlerin de suça karışarak sistemi istismar ettiğini ortaya koydu.
DW Türkçe'nin Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) iş birliği ile yürüttüğü çalışmaya göre Türkiye'nin yabancı ülkelerdeki fahri konsoloslarından en az dördü skandallarla gündeme geldi. Bu isimlere vizede sahtecilik, dolandırıcılık ve ihaleye fesat karıştırma dahil farklı suçlamalar yöneltildi.
DW Türkçe'den Pelin Ünker ve Serdar Vardar'ın haberine göre, gönüllü diplomatlar olan fahri konsoloslar, genellikle büyükelçiliği veya konsolosluğu bulunmayan yerlerde temsil ettikleri ülkelerin çıkarları için çalışıyorlar. Bu göreve getirilme nedenleri ise iki ülke arasında ilişkileri geliştirmek olarak tarif ediliyor. Viyana Sözleşmesi'ne göre Türkiye bir ülkede temsil hakkı vermek istediği fahri konsolosu o ülkeye kendisi önerirken, bu kişinin o göreve atanması için karşı ülkenin de onayı gerekiyor. Seçilen fahri konsoloslar ise genellikle bu temsil yetkisine ev sahipliği yapan ülkenin vatandaşı oluyor. Suça karıştıklarında ise bulundukları ülkenin kanunlarına göre yargılanıyorlar.
Emekli büyükelçi Uluç Özülker, fahri konsolosların görevlerinden doğan işlerle ilgili dokunulmazlıklarının olduğunu belirterek "Ancak kanunen o ülkede hak sahibi olsalar da görevlerini suistimal ettiklerine dair şikayet olursa incelemeye alınırlar. Bu hakları geri alınabilir. Suç işlediği takdirde gereği neyse vatandaş olduğu ülkenin kanunlarının gösterdiği şekliyle derhal yapılır" diyor.
PARASINI ALIP VİZELERİ SATMADI
Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, dünyada skandallara veya ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolosu tespit ederken, bu kişiler arasında Türkiye'yi temsil eden bazı isimler şöyle:
Türkiye'nin 2007'de Togo'da görevlendirdiği Fahri Konsolosu Franck Djokoto Dovi Sessou hakkında, bu görevini sürdürürken vize sahteciliği yapmaktan soruşturma açıldı. Sessou, Ocak 2016'da ülkesinde sahtecilik ve sahteciliği vize başvurusunda kullanmak suçlarından ceza aldı ve hapse girdi.
Türkiye'ye gelmek isteyen Togolu bir iş insanından vize için 145.000 Batı Afrika Frankı (220 euro) alan Sessou, vize işlemlerini yapmadığı için Aralık 2015'te şikayet edildi. Yürütülen soruşturma sırasında başka mağdurlar da ortaya çıktı. Togo basınında çıkan haberlere göre Sessou suçunu kabul etti. Sessou'nun görevden alındığına ilişkin ise kamuya açık kaynaklarda bir bilgi bulunmuyor.
DOLANDIRICILIKTAN CEZA ALDI
İspanya'nın Sevilla şehrinde 2011'den beri Türkiye Fahri Konsolosu olan Manuel Moreno Maestre hakkında birçok dolandırıcılık davası açıldı.
Moreno, 2014'te Marismas davası olarak bilinen ve İspanyol kamuoyunun takip ettiği davada, Endülüs bölgesinde kamu ihalelerine fesat karıştırma ve sahte fatura düzenleyerek Avrupa Birliği (AB) fonlarını usulsüz kullanma suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı.
İspanya'da Türkiye'yi temsil eden Maestre'nin adı 2016'da başka bir suça karıştı. Acuamed olarak bilinen İspanya Su İşleri devlet şirketini dolandırmaktan suçlu bulunan Maestre, 12.000 euro kefaletle serbest kaldı.
İspanya Dışişleri Bakanlığı'nın en son 23 Eylül 2022'de güncellediği resmi listesine göre Manuel Moreno Maestre fahri konsolos görevine devam ediyor.
AB YAPTIRIM LİSTESİNE ALINDI
Türkiye'nin Suriye'deki eski Fahri Konsolosu olan Abdelkader Sabra ise Suriye hükümeti ile bağlantılı olduğu gerekçesiyle AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu.
Turizm ve denizcilik sektörlerinde faaliyet gösteren, aynı zamanda Suriye-Türkiye Ticaret Konseyi'nin kurucusu olan Suriyeli iş insanı Sabra, 1 Mart 2009'da Türkiye'nin Tartus Fahri Konsolosu olarak görevlendirilmişti.
Sabra, şirketleri aracılığıyla Suriye yönetimine mali destek sağladığı iddiasıyla Şubat 2020'de AB yaptırım listesine alındı.
AB Genel Mahkemesi, AB Konseyi'nin Sabra'nın Suriye yönetimini desteklediğini kanıtlayamaması nedeniyle 16 Mart 2022'de Sabra'ya yönelik yaptırımları kaldırdı. Sabra, mahkemede Türkiye'nin fahri konsolosluk görevini 2020'ye kadar sürdürdüğünü belirtti.
Basında yer alan haberlerde Sabra'ya yönelik yaptırımların kaldırılmasının Fransız diplomat ve Fransa'nın eski Şam Büyükelçisi Charles - Henri d'Aragon'un desteğiyle gerçekleştiği bildirildi.
WIKILEAKS'TAN SIZAN BİLGİLER
Türkiye'nin Eritre'deki eski fahri konsolosu Amanuel Tesfay hakkında da Türkiye ile ilişkili suçlamalar bulunuyor. Daha önce Türkiye'yi Eritre'de temsil eden Tesfay şu anda Endonezya'nın Sudan'daki Fahri Konsolosu.
Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi'ne (IGAD) gönderilen ve WikiLeaks tarafından ele geçirilen bir mesajda, Amerikan vatandaşı olan Tesfay'ın Türk vizelerini yasa dışı olarak sattığı iddia ediliyordu.
Tesfay'ın hangi tarihler arasında Türkiye'nin fahri konsolosluğunu yürüttüğü kamuya açık kaynaklarda yer almıyor.
MÜLTECİLERE BOT SATMAKLA SUÇLANIYOR
Françoise Olcay ise aslında diğerlerinin aksine Fransa'yı Türkiye'de temsil eden bir isim.
Fransa'nın Türkiye'deki fahri konsolosu olan Olcay, bu unvanıyla Akdeniz'den AB'ye geçmek isteyen mültecilere güvenli olmayan can yelekleri ve lastik botlar satmakla suçlanıyor.
Fahri konsolosluğu, Bodrum'da yelken ve denizcilik malzemeleri satan dükkânıyla aynı yerde faaliyet gösteren Olcay, bir haber kanalı tarafından mağazasının önünde mültecilere ekipman satarken görüntülendikten sonra görevden alındı. Haberlere göre dükkânın önünde bir Fransız bayrağı ve Fransız konsolosluğu tabelası görülüyordu.
'ENGELLEYECEK MEKANİZMA YOK'
Emekli büyükelçi Ünal Çeviköz'e göre bu gibi suistimaller aslında sistemin kontrol edebileceği bir şey değil. Çeviköz, "Yani fahri konsolosun bu türden bir eylem içine girmiş olmasını denetleyecek bir mekanizma yok. Bu bir insan davranışı. Dolayısıyla kendi pozisyonunu istismar etmiş. Ama bu kişinin böyle bir suç işlemesini engelleyecek bir mekanizma yok" diyor.
Viyana Sözleşmesi'ne göre Türkiye'nin yabancı ülkelerde bulunan bir fahri konsolosu herhangi bir suça karıştığında, o fahri konsolosun bulunduğu ülkenin Dışişleri Bakanlığı'nın bunu Türkiye'ye bildirmesi gerekiyor.
BAKANLIK YANIT VERMEDİ
Dışişleri Bakanlığı, DW Türkçe'nin yönelttiği "son 10 yılda Türkiye tarafından görevlendirilen fahri konsoloslara yönelik cezai veya hukuki soruşturmalardan Dışişleri Bakanlığı'nın ne sıklıkla haberdar olduğu", "bu davaların kaçının mahkumiyetle sonuçlandığı", "bu davalar sonucunda yurt dışında Türkiye'yi temsil eden kaç fahri konsolosun görevine son verildiği" ve "görevine son verilen isimlerin kimler olduğu"na dair soruları yanıtlamadı.
Bakanlık, Türkiye'de başka bir ülkeyi temsil eden fahri konsolosların kaçı hakkındaki dava ya da soruşturmaların ilgili ülke temsilciliklerine bildirildiğine dair sorumuzu da yanıtsız bıraktı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun 9 Kasım 2022 tarihli açıklamasına göre Türkiye'nin şu anda dünyada 108 fahri konsolosu bulunuyor. Bu kişilerin kimler olduğuna dair ise Dışişleri Bakanlığı'nın sitesinde şeffaf bir bilgi yer almıyor.
GÖLGE DİPLOMATLAR NEDİR?
Gölge Diplomatlar (Shadow Diplomats) araştırması, uluslararası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık tutuyor. Bu gönüllü diplomatlar, genellikle büyükelçilik veya konsolosluk bulunmayan yerlerde, yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinden çalışıyor.
Soruşturma, fahri konsolosluk sisteminin, yeterince denetlenmeden atanan ya da kazandıkları bu statüyü kendilerini zenginleştirmek, kanun yaptırımlarından kaçmak veya siyasi gündemleri ilerletmek için kullanan bazı isimler tarafından baltalandığını ortaya koydu.
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ve ABD'li haber kuruluşu ProPublica'nın koordinatörlüğünde hazırlanan, 46 ülkeden 61 medya kuruluşunu kapsayan bir gazetecilik iş birliği olan "Shadow Diplomats (Gölge Diplomatlar)" 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla hazırlandı.
AKP'li gençler fahri konsolos yapılıp askerlikten muaf mı oluyor?
Fahri konsolosluk unvanıyla 'askerlikten muafiyet' hakkı kazanılıyor. Türkiye'de AKP'de görev alan veya yakını olan birçok fahri konsolos bulunuyor.
Türkiye'nin 1976'da taraf olduğu "Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi"ne göre fahri konsoloslar askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutuluyor. DW Türkçe ve Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ), fahri konsolosluk unvanı alan ve hükümete yakın olan isimleri ortaya çıkardı.
DW Türkçe'den Pelin Ünker ve Serdar Vardar'ın haberine göre, AKP Eskişehir Milletvekili Harun Karacan'ın oğlu Alihan Karacan, AK Partili İskenderun Belediye Başkanı Mehmet Fatih Tosyalı’nın oğlu Şerif Tosyalı ve AKP Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı Emre Ete, genç yaşta fahri konsolos olarka askerlikten muaf olma hakkına sahip. Her üç isim de Viyana Sözleşmesi'nden doğan 'askerlikten muaf olma' hakkını kullanıp kullanmadıklarına dair sorulara yanıt vermedi. Bu isimlerin fahri konsolosluğunu onaylayan Dışişleri Bakanlığı da konuyla ilgili yorum yapmadı.
Hukuk uzmanları sözleşmedeki her madde gibi 'askerlikten muafiyet' hükmünün de Türkiye için bağlayıcı olduğunu dile getiriyor.
Uluslararası diplomasinin bu alanındaki kuralları düzenleyen Viyana Sözleşmesi'nin 67'inci maddesi ise kişisel yükümlülüklerden bağışıklık kapsamında "Kabul eden devlet, fahri konsolosluk memurlarını her türlü kişisel yükümlülük ve hangi neviden olursa olsun kamu yararı hizmetleriyle, istimval, yardım ve konaklama gibi askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutacaktır" diyor.
TÜRKİYE'NİN 108, TÜRKİYE'DE 300'DEN FAZLA FAHRİ KONSOLOS VAR
Dışişleri Bakanlığı'na göre Türkiye'nin dünyanın farklı ülkelerinde bulunan fahri konsolos sayısı 108. Türkiye'de yabancı ülkelerin fahri konsolosluğunu yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sayısı ise 300'ü geçiyor. İki unvan için de Türkiye'nin onayı gerekiyor.
Emekli diplomat Ünal Çeviköz 67'inci maddede askerlikten muafiyet sağlandığının görüldüğünü belirterek "Bence yanlış. Fahri konsolos T.C. vatandaşı ise askerlik de bir vatandaşlık görevidir ve Viyana Sözleşmesi'ne sığınılarak böyle bir muafiyete sahip olmamalıdır" yorumunu yaptı.
GENÇ FAHRİ KONSOLOSLAR KİM?
AKP Eskişehir Milletvekili Harun Karacan'ın oğlu 28 yaşındaki Alihan Karacan, 2020 yılında Türkiye Hava Kurumu'nda üst düzey bir göreve getirilmesiyle gündem olmuştu. Halihazırda Kosova'nın Eskişehir fahri konsolosu olan Karacan'ın göreve ne zaman başladığına dair net bilgi yok. Haberlerde ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin Mart 2017'deki bir etkinliğine fahri konsolos unvanıyla görülüyor. Bu tarihte 23 yaşında olan Karacan, aynı dönemde Eskişehir Kızılay Başkan Yardımcılığı ve Satranç Federasyonu İl Temsilciliği görevlerini de yürütüyordu.
KARACAN VE THK
Sözcü gazetesi, Alihan Karacan Temmuz 2020'de Türk Hava Kurumu'na (THK) atandığını ortaya çıkarmıştı. Habere göre, THK'ye Haziran 2020'de üye olan Karacan, bir ay içinde kurumun en yüksek gelire sahip olan Eskişehir Şubesi'ne başkan olarak atanmıştı. Atama, kamuoyunda Karacan'ın bu görevi sürdürmesi için gerekli bilgi ve deneyime sahip olmadığı ve AKP'li bir vekilin oğlu olduğu için bu görevi aldığı eleştirilerine yol açmıştı.
BABASI DA FAHRİ KONSOLOS
Alihan Karacan'ın babası AKP Eskişehir Milletvekili Harun Karacan da Türkiye'de Makedonya'nın Eskişehir fahri konsolosluğu görevini yürütüyor. Bir süre AKP Genel Başkan Yardımcılığı görevinde de bulunan Harun Karacan, akaryakıt istasyonları olan Karacan Şirketler Grubu'nun ortaklarından.
Konsolosluk görevine 2013 sonlarında getirilen Harun Karacan, Makedonya'nın fahri konsolosu olarak, oğlu Alihan Karacan'ın fahri konsolosluğu için Kosova büyükelçiliğine teklifte bulunup bulunmadığı ya da oğlunu bu konuda teşvik edip etmediği konusunda soruları yanıtlamadı.
'EN GENÇ FAHRİ' OLAN TOSYALI
İskenderun'un AK Partili Belediye Başkanı Mehmet Fatih Tosyalı ve Şerif Tosyalı da baba-oğul fahri konsolos olanlardan.
Mehmet Fatih Tosyalı, Türkiye'de Slovenya'nın Hatay fahri konsolosluğunu yürütürken, oğlu Şerif Tosyalı aynı şehirde Karadağ'ın fahri konsolosu. Şerif Tosyalı'nın Türkiye'de döneminin en genç fahri konsolosu olduğuna dair haberler Aralık 2013'te çıktı. Şerif Tosyalı, o dönem 28 yaşındaydı. Baba Tosyalı'nın fahri konsolos olması ise 2012'ye dayanıyor.
2007 yılında seçildiği MÜSİAD Hatay Şube Başkanlığı görevini 12 yıl boyunca yürüten Mehmet Fatih Tosyalı, 1988 yılında kurdukları aile şirketi Tosyalı Holding'e bağlı tüm şirketlerde yönetim kurulu üyeliği yaptı. Holding, demir çelik sektöründe faaliyet gösteriyor. Oğlu Şerif Tosyalı ise şu anda Holding'in yönetim kurulu üyesi.
Tosyalı Holding için Hatay'da 80 dönümlük deniz dolgusunda tartışmalı imar değişikliği planı ilk olarak 2006'da yargıya taşınmış, Danıştay kararı ‘dur' demesine rağmen projenin Ocak 2022'de Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca onaylanması kamuoyunda tepkiye yol açmıştı. Plan, Nisan 2022'de Hatay'ın İskenderun ilçesinde yapılan belediye meclisinde de onaylandı. Projeyle ilgili yargı süreci devam ediyor.
Mehmet Fatih Tosyalı, gerek şirketleri hakkındaki yargı sürecinin Slovenya açısından fahri konsolosluğunu olumsuz etkileyip etkilemediği gerekse oğlunun çok genç yaşta fahri konsolos seçilmesi sürecinde bir etkisi olup olmadığına dair sorulara yanıt vermedi.
KONSOLOSLUK SEÇİM PROPAGANDASI YAPILDI
Türkiye'de bulunan ve en genç fahri konsolos unvanına sahip olduğunu duyuran isimlerden biri de AKP Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı olan Emre Ete.
Ete, aynı zamanda Türkiye'de görev alan ve yabancı ülkeleri temsil eden T.C. vatandaşlarının ‘birlik ve beraberliğini sağlamak' adına kurulan Dünya Fahri Konsoloslar Derneği'nin (DFKD) Yönetim Kurulu Başkanı.
2015 seçimlerinde AK Parti'den İstanbul 2'nci bölge milletvekili adayı olan Ete, seçim kampanyasında "Latin Amerika'nın en genç Fahri Konsolosu” unvanını kullanmıştı. O dönem basına yansıyan açıklamalarında yüksek öğrenimini Amerika'da tamamladığını, Latin Amerika'nın en genç Fahri Konsolosu ve Türkiye'nin seçilmiş en genç mütevelli heyet üyesi olduğunu belirten Ete, “Ben inanıyorum ki, bizim ülkemizden daha nice enler çıkacaktır” ifadelerini kullanmıştı.
Teknoloji, züccaciye ve fuarcılık sektörlerinde faaliyet gösteren firmaların yönetim kurullarında bulunan ve Dünya Helal Zirvesi Konsey Başkan Yardımcısı da olan Ete, 2015 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın elinden "2015 Yılı En İyi Genç Girişimci" ödülünü almıştı.
Emre Ete aynı zamanda AK Parti döneminde İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne (İBB) arazi satışıyla kamuoyunun gündemine gelen Atmaca Grup Yönetim Kurulu Başkanı Adem Atmaca'nın damadı. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, geçen yıl, 2016'da İBB'den 11 milyon dolara alınıp dört gün sonra 47 milyon dolara tekrar İBB'ye satılan arazi olayını duyurarak şirket hakkında suç duyurusunda bulunmuştu.
Honduras'ın İstanbul Fahri Konsolosu olan Emre Ete, bu görevine Mayıs 2016'da başladı. Kamuya açık kaynaklara göre 1982 doğumlu olan Ete, bu statüyü kazandığında 34 yaşındaydı. Emre Ete'nin abisi Dünya Helal Zirvesi Konsey Başkanı Yunus Ete ise Lesotho Krallığı'nın İstanbul Fahri Konsolosu. Yunus Ete, ayrıca Dünya Fahri Konsoloslar Derneği Yönetim Kurulu Genel Sekreteri.
Emre Ete, CC plakalı araç kullanımı ve 'askerlik muafiyeti' dahil fahri konsolosluk görevinden doğan haklardan hangilerini kullanıp kullanmadığına dair sorulara yanıt vermedi. DW Türkçe'nin Türkiye'de kurulu bir dernek olan Dünya Fahri Konsoloslar Derneği'nin faaliyetleri konusunda sorduğu sorular da yanıtsız kaldı.
AİLE BOYU FAHRİ KONSOLOSLUKLAR
Tarım sektöründe faaliyet gösteren Özova Group'un sahibi Murat İçcan Kazakistan'ın Hatay fahri konsolosluğunu yürütürken oğlu Mevlüt Emre İçcan Senegal'in Hatay Fahri Konsolosu olarak atandı.
Durmazlar Makine Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Durmaz da İngiltere'nin Bursa Fahri Konsolosu iken, kız kardeşi ve aynı şirketin yönetim kurulu başkan yardımcısı olan Fatma Durmaz Yenibirlik 2015'te Polonya'nın Bursa Fahri Konsolosu oldu. Tramvay üreticisi olan Durmazlar, 2018'de ilk ihracatını AB üyesi Polonya'ya gerçekleştireceğini açıkladı. Fatma Durmaz Yenibirlik, söz konusu ihracatta fahri konsolosluk görevinin ne kadar etkili olduğuna dair soruları yanıtlamadı.
Öte yandan SUMMA İnşaat'ın sahipleri Selim Bora Svaziland'ın, kardeşi Fatih Bora Nijer'in, Fatih Bora'nın eşi Zeynep Bora ise Ruanda'nın fahri konsolosu. Şirketin Afrika bölgesinde çok sayıda yatırımı bulunuyor.
Celal Metin ve Ali Kerem Metin de baba-oğul fahri konsolosluk görevini sürdüren iş insanlarından. METCAP Energy firmasının sahibi Celal Metin Papua Yeni Gine'nin İstanbul fahri konsolosluğunu yürütürken, oğlu Ali Kerem Metin Marshall Adaları'nın İstanbul Fahri Konsolosu.
Aynı aile içinde olup da birden fazla ülkenin fahri konsolosluğunu üstlenen isimler bu durumun ne şekilde ve hangi motivasyonla gerçekleştiğine ilişkin sorulara yanıt vermedi. (GAZETE DUVAR)
