"somos sosyalistas palante palante"

HAVANA RÖPORTAJI

prag havana uçağı

küba bale takımını bekliyor

sosyalist şehirlerde dans ettiler altı ay

sıcak denizlerdeki adalardan çığlıklarla kalkan renkli kuşlardılar.

alışamadım bir türlü,

uçak yerden kesilirken kazaların çeşidi gelir aklıma

hele kemeri bağlarken…

katkısız mavideyiz

moskovalı bir kızcağız oturuyor yanımda, jeolog

ufacık tefecik de şipşirin de gökgözlü bir bal damlası

küba ural’dan biraz gençtir diyor

iki milyon yıl daha genç

ama toprakaltı zenginliği

bin bir gece definesi ural’ınki gibi

toprağın altında dolaşıyorum köklere kemiklere çarpıyor başım madenler yığın yığın renk renk pırıldıyor karanlıkta

bizimkiler petrol arıyor atlantiğin dibindeki küba toprağında diyor bulgular deliyor denizin dibini sallanan uzun otların arasında ve balıklar

patlak gözlü göbekli diken diken balıklar çarpıyor dalgıç başlığımın camına

bulacağız diyor küba petrolsüz edemez bulacağız

petrolü bulacaklar güvenim var ama nataşacık sıcaklara nasıl dayanır

kazakistan’da iki yıl çalıştım diyor ısı kırk beş kırk sekiz ilerimde mühendisler bakülü brünolu peşteli varşovalı pekinli vaymarlı

çelik dökmem istiyor fidel castro tropik güneşleriyle yağan yağmurlar gibi çeliği dökmek

kurtulmak istiyor fidel şekerin zindanından

altımızda avrupa ama küba bale takımı saatlerini bağrışa çağrışa havana

satına göre ayarladı evlerinin serin taşlıklarına girdiler koşa koşa

bense bir türlü akıl erdiremiyorum gündüzü mü kovalıyoruz

geceyi mi

uzalıyor mu ömrümüz

kısalıyor mu

görüyorum avrupa kıyılarının çizgisini geçiyoruz çizgi köpük içinde

görüyorum atlantiğin üstündeyiz

içimde bir garipseme

büyük toprağımdan ilk kopuşum bu

okyanus’ta pupa yelken kalyonlar yüzüyor kendilerinden iri yel güllerinin ve deniz kızlarının arasında ve ceylan derisine çizilmiş hartaların uzaklara çağırışı karışıyor içimdeki garipsemeye

ortalık ufuksuz

mavi morardı karardı

elleri kancadan ve tek gözleri tepelerinde ve de çok zalim birtakım yaratığın egemenlik ettiği çok küçük bir yıldıza indi uçağımız geceleyin

geceleyin uçağımız santa mariya adasına indi altı saatlik bir uçuştan sonra

portekizce konuşuluyor

angola’yı düşündüm

san salvator da kongo’ya yakın kahve pılantasyonlarında başlayıp yayıldı ayaklanmalar

yedi haftada bu hayvanların otuz binini öldürdük gelecek ay yüz bin daha öldüreceğiz yağmurlar hele bir dinsin

portekizli subay luanda’da böyle konuştu

ay doğarken havalandı uçağımız

santa mariya aşağıda denizin orta yerinde eli böğründe kalakaldı

boyası artık yitirilmiş eski bir şamandıranın kederi çalkalanıyor atlantiğin sularında ayışığında

uyudum

uyandım

tanımadığım yıldızlarla dolu ortalık

hızla da ağarıyor yıldızlar

küba bale takımının kızları saçlarını tarıyor sürme çekiyor boyuyor dudaklarını ve sabah mahmurlukları bu sımsıkı kapalı daracık yerde bir limonluk baygınlığıyla olgunlaştırıyor onları

güneş doğdu

aşağıda derinlikler koyu lacivertten açık yeşile

mercan adaları korkunç yılanlar gibi büklüm büklüm uzanıyor camgöbeği aydınlığın üstünde

küba kıyıları koylarıyla göründü

koylar gümüş leğenler gibi yan yana dizili

küba koylarının suları rahattır ve bütün denizlerde yüzen bütün gemileri aynı gün aynı gece barındırabilir

biliyorum bir cennet yemişidir küba adası meksika körfezinin sepetinde

yılan yoktur küba’da akrepler de ağulu değil

vahşi hayvan da yok sapata bataklıklarındaki timsahları saymazsan boyları da yedi metreye kadar arkalarına geçip sopayı indirdin mi işleri tamam

bir de köpek balıkları kohimar kayalıklarında

bir portakal çekirdeği atarsın terli sıcak toprağına sabahleyin küba’nın bir portakal bahçesi bulursun akşamüstü

hikâye insanoğlu üstüne

insanoğlunun gençliği

umutları üstüne

hikâyeyi benden güzel anlattılar

benden güzel anlatacaklar

hikâyeyi dost düşman işitmeyen kalmadı

batista kulluğundaydı şahmeran'ın

şekerkamışı milyonerlerinin

yankisinin de yerlisinin de

ve tütün ve kahve milyonerlerinin

yankisinin de yerlisinin de

ve tanklı uçaklı elli binlik bir ordunun

ve de yiğitleri hadım ettikten

ve de gözlerini oyduktan sonra döve döve öldüren kışlaların

ve önlerinde sırtüstü cesetler çürüyen karakol kapılarının

ve her gece karakol duvarlarını yırtıp dışarı fırlayarak sıcak karanlıklarda kanlı kuşlar gibi çırpınan çığlıkların

ve frankist papazların

ve kumarhanelerin

ve de eroin toptancılarının

ve gangsterlerin

yankisinin de yerlisinin de

ve orospuların yalnız bir havana'da on beş bin

ve karaya vurmuş bir köpek balığı gibi çürüyenin

ve baygın ağır çiçek kokularıyla karışık leş kokusunun generali batista

tümü altı milyon nüfusunun dört milyonu aç ve

ve yüz bini verem

ve yankilere son on yılda bir milyar dolardan çok kâr getiren küba'da

birleşik amerika devletleri elçisinin

birleşik amerika devletleri kara hava ve deniz kuvvetlerinin

birleşik amerika devletleri dolarının yıllardır kulluğundaydı

956'nin kasımında

fidel de içlerinde

82 kişi granma gemisinden denize indi

956'nın kasımında küba kıyılarına sokulan granma gemisinden denize inip yarı bellerine

kadar suya gömülü

ve silâhlarını başlarının üstüne tutarak

ve ansızın

ve bir anda açılan top ve mitralyöz ateşi altında karaya çıkıp

ve karanlıkları polis köpekleri gibi koklayan araştıran ışıldaklardan sakınarak

ve sarıldınız teslim olun seslerini

ve iri kurbağaları çiğneyip bataklıklara

ve şekerkamışı tarlalarına dalarak

ve palmiyelerle hindistancevizi ağaçlarının ardı sıra tepeleri tırmananlar

sierra dağında buluştu

fidel de içlerinde 82'nin 12'si sağ kalmıştı

fidel de içlerinde 12 kişiydiler 56'nın kasımında

fidel de içlerinde 150 kişiydiler aralığında 56'nın

fidel de içlerinde 500 kişiydiler şubatında 57'nin

fidel de içlerinde 1000 oldular 5000 oldular

fidel de içlerinde

fidel de içlerinde bir milyon yüz milyon bütün insanlık oldular

yıktılar batista'yı 959'un ocağında

ve 50 binlik orduyu

ve şekerkamışı milyonerlerini

yerlisini de yankisini de

ve tütün ve kahve milyonerlerinin

yerlisini de yankisini de

ve kışlaları

ve önlerinde cesetler çürüyen karakolları

ve eroin toptancılarını

ve kumarhaneleri

ve birleşik amerika devletleri hava deniz ve kara kuvvetlerini

ve birleşik amerika devletleri dolarını

ve küba'nın havasında ağır çiçek kokularına karışık leş kokusu dağıldı

yani birleşik amerika devletleri korkusu

havana’ya yaklaşıyoruz dedi hostes

palmiyeler palmiyeler diye haykırdı birisi

anne anne diye haykırıyor sandım

küba bale takımı lumbuzların camlarında kocaman kelebekler gibi çırpınıyor

tümü on sekiz saatlik bir uçuştan sonra toprağa betona değil aydınlığa inip konduk

aydınlığın içinde gördüm onları aydınlıkla sarmaş dolaş üç kişiydiler iki erkek bir kadın

biri sakallı

gençtiler

hangisi ak hangisi melez hangisi kara seçemedim

sakallısı ak mı kara mı melez mi seçemedim

seçemedim kadın kara mıydı ak mıydı melez miydi

gözleri birbirine öylesine benziyordu ki her şeyleri de öylesine gözlerinde ki derilerinin renklerini birbirinden ayırt etmek olmuyor

zaten bu eritip dağıtıp yoğurup yaratan güneşte kanlar ve deriler birbirine karışmış türküler ve oyunlar gibi

üçü de soluk mavi gömlekli nefti pantolonluydu

kemerlerinde sapları işlemeli tabancalar ellerinde mitralyetler

birisi de beresini derleyip apoletinin altına sokmuş

akı mı karası mı melezi mi seçemedim

sonradan onlara günün gecenin her saatinde en olmadık yerde rastladım

kimi kere kamyonlar dolusuydular kimi kere bir kişi

bir keresinde yazarlar birliği sarayı’nın kapısında nöbetçiydiler

iki kız on dörder yaşında

küba kızları bizim anadolu kızları gibi tez büyüyor

mitralyetleri ateşe hazır

ve yeşil bereleri kara kaşlarına eğik azıcık

bir keresinde kıvır kıvır ak saçlı bir zenciydi dev gibi

ve bankanın kapısına yaslanmıştı

ve mitralyeti yerde açık bacaklarının arasında

bir keresinde şiirlerimi okudu televizyonda tabancasını belinden çıkarmadan

küba’nın en büyük aktrisiydi

ak bir kadillakla girdik havana’ya

otomobilin böylesine ömrümde ilk biniyorum

araba değil okyanus

milyoneri miyami’ye kaçmış

çarın tahtı geldi aklıma

on dokuzumda kremlin’de üstüne oturup resim çektirdimdi kılıflıydı

ii

vıcık vıcık terli bir ten fanilası gibi yapışıyor sırtıma sıcak

otelin 24’üncü katından bakıyorum şehre gece vakti

içine güneş vurmuş bir deniz gibidir gördüğüm

sarı mavi turuncu yeşil balıkların ışıltısı kıvıl kıvıl

ve dev böcekler ak sedefleriyle

ve yarı hayvan yarı bitki uzun tüylü kırmızı çiçekleriyle kayalar

otelin 24’üncü katından dinliyorum şehri gece vakti

şehir türkülere gömülü

toprağın taşın yaprağın içinde türküler

türküler titreyen sıcak gibi toprağın taşın yaprağın içinde

havanın içinde azot filan gibi türküler

türküler yemişlerin kabuğu eti çekirdeği

çiçeklerin kokusu türküler

türküler ispanya arabistan afrika

türküler gözlerinde ve kalçalarında kadınların

türküler erkeklerin sıcak elleri

türküler oyunların ayakları belleri omuzları

asansörle iniyorum hole

asansörde köylü kızlar oriente ilinden bayamo köylüklerinden

şehre dikiş öğrenmeye gelmişler

havana libere (hür havana) otelinde duvarlarında milyonerlerden gölgeler kalmış apartımanlarda oturuyorlar

otelin eski adı hilton

24 milyona çıkmış

asansötde köylü kızlar bursa ilinden ankara köylüklerinden kızlar istanbul’da işiniz ne kızlar sizi nasıl bıraktılar hilton’a

hilton hilton değil gayrı diyorlar hür istanbul’a çevrildi adı çoktan

ve gülüyorlar ağızlarını örtüp kınalı elleriyle

ağalar da kaçtı amerikanla birlikte

ya toprak

bölüştük

holde ivanof’u gördüm aleksey vasilyeviç’i

meşin ceketini omzuna atmış

belinde nagant

ayaklarında çizmeler

sırma bıyıkları kaytan

petrograt’ta kışlık saray’a nasıl girdiklerini anlatıyor zenci nöbetçiye

fidel kastro’nun fotoğrafı altında

oysa 41’de öldü aleksey vasilyeviç savunurken moskova’yı

41’de öldü aleksey vasilyeviç kır bıyıkları kana batık

kar yağıyor

kazaklar geçiyor tiverskoy caddesinin tahta döşemesini örten karlara yol yol çizerek

kafkaslı alizade girdi hole lezginkası astıragan kalpağı hançeri ve göğsünde gümüş başlı fişekleri bir de vırangel yadigari hala da sızlayan iki yarasıyla

ha desen başlayacak şeyh şamil dansına ve havanalı kızların ağızlarında kalacak parmakları

oysa alizade’yi üç ay önce bakü’de gördüm iki renkli volga otomobilinden indi kocalmış

zoru zoruna tanıdım

holde delegeler

dün gelenler havana’ya

arjantinli şilili ekvatorlu brezilyalı italyan hintli madagaskarlı finlandiyalı çekoslovakyalı

fransız jan piyer konuşuyor martinik delegesiyle

oysa biliyorum jan piyer madrid kapılarında öldü hitler’in tanklarıyla ezilip

oysa duruyor karşımda jan piyer yüzü genç bir elma gibi

kırışıksız

kızarmış da

soğuktan olacak

bu 1922 yılında moskova’da soğuk sıfırın altında 27

bu 1961 yılında havana’da sıcak sıfırın üstünde 35

iii

dolaşıyorum havana sokaklarını

asfaltla ağaçları birbirine karıştırıyorum

otomobillerle asfaltı birbirinden ayırt etmek olmuyor

yağmurla güneşi

ak bulutlarla masmavi yüzme havuzlarını

kadınlarla yemişleri birbirine karıştırıyorum

çocuk bahçeleriyle hürriyeti

hürriyetle bu şehrin insanlarını birbirinden ayırt etmek olmuyor

mitralyetlerle kapıları birbirine karıştırıyorum sütünlu sütunsuz demir tahta cam büyük küçük bütün sokak kapılarıyla mitralyetleri mitralyözleri

kum torbalarından barikatlarla atlantiği birbirine karıştırıyorum

amerikan uçak gemilerinin hayaletini gözleyen tanyerleriyle kum torbalarından barikatları birbirinden ayırt etmek olmuyor

köylü analarla cumhurbaşkanı sarayını birbirine karıştırıyorum

hoze marti’nin anıtları heykelleri büstleriyle fidel’in fotoğraflarını birbirine karıştırıyorum hele taş basma resimlerini

fidel’le türküleri birbirine karıştırıyorum enternasyonal marşıyla çaçaçayla

paçangayla fidel’i

somos sosyalistas palante palante*

bir alanda art arda tek sıra dizilip ellerini birbirinin sırtına koyup rumba oynayan yüz bin kişiyle fidel’i birbirine karıştırıyorum

fidel’le havana’yı birbirinden ayırt etmek olmuyor

marks’a rastlıyorum kitap kapaklarında ananaslarla mameylerin arasında ve sierra dağından yeni inmiş ulu sakalıyla marks’a rastlıyorum

lenin’e rastlıyorum her gün biraz daha sık rastlıyorum lenin’e güneşli duvarlarda minicik kızıl yıldızların ve ispanyolcanın içinde

yüksek tahta tribünde uzatmış kolunu ileriye konuşuyor kızıl meydan’da küba bayraklarının arasında lenin

nikita’ya rastlıyorum türkülerin kafiyesinde

ve takma köpek balığı dişleriyle kenedi’ye rastlıyorum

ambalaj katları parçalarına rastlıyorum bankaların fabrikaların filan kapılarına çivilenmiş

ve üzerlerinde nacionalizado yazılı çoğu kere kırmızı mürekkeple

ve köylülere rastlıyorum

sağ ellerinde toprakların tapuları ve kooperatif cüzdanları sol ellerinde ve bir düşün içindeymişler gibi bir halleri var

devrimin diktiği 50 milyondan çok ağaçla on binden çok okulun kimisine rastlıyorum

mimarlara rastlıyorum

güneşten aydan yıldızlardan daha doğrusu çok ama çok daha mutlu yaşanan bir dünyadan diyelim ki yirmi birinci yüzyılımızın ortalarından gelen ve bıyıkları yeni terlemiş mimarlara rastlıyorum

bahçeler ve yapılar yapıyorlar ama insan gözünün bugüne dek yeryüzünün hiçbir yerinde görmediği biçimlerle renklerle rahatlıklarla

yapılar hazır elbiseler gibi değil diyelim ki bir balıkçı evi ev değil cevahir kutusu ötekine benzemiyor

meğerse ne kadar çok ne kadar da güzel ve de hemencecik söylenecek sözleri varmış sosyalist devrim mimarlarının küba’da işçilere köylülere aydınlara

ve nasıl da sıcağı serinliğe ve karanlığı aydınlığa çevirmesini biliyorlar

işçilere rastlıyorum

hiç kimse onlar gibi böylesine güvenle geçmedi sokaklarından havana

havana olalı beri

ve ben her gün biraz daha gencim havana’da

her gün biraz daha yitiriyor ağzım dünyanın acılığını

her gün biraz daha yumuşuyor çizgileri avuçlarımın ve çok uzaklarda bir

kadının beni ama yalnız beni düşündüğüne inanıyorum her gün

biraz daha

ve her gün biraz daha keyifli türkü söyleyerek geçiyorum havana

sokaklarından

somos sosyalistas palante palante**

......

1961 yılında havana’da başlanıp moskova’da bitirildi

(NAZIM HİKMET)

(*) (**) biz sosyalistiz, ileri, ileri