Hızla yükselen pahalılığı ve işsizliği protesto etmekle mi yetineceğiz? İktidarı krizin yükünü “adil dağıtmaya” çağırarak baskı altına mı almaya çalışacağız? Kapımızı kıran kriz böyle bir kriz mi? Krizin siyasi muhatabı olan iktidar bu şekilde “etkilenebilecek”, “sarsılabilecek” bir iktidar mı?
Konumuz bugünkü kriz ve solun krize karşı mücadele perspektifi. Halihazırda sol siyaset merkezleri ortada “milli bir davanın” olmadığını, karşısında hamasetle durulamayacak derin bir krizin bulunduğunu anlatmaya öncelik veriyorlar. Ama krizin geniş yığınların gündelik hayatını vuran sonuçları Kurban Bayramı’nın hemen ardından görülmeye başlayacak.
O zaman ne yapacağız? Her krizde söylediğimiz şeyleri mi söyleyeceğiz? Hızla yükselen pahalılığı ve işsizliği protesto etmekle mi yetineceğiz? İktidarı krizin yükünü “adil dağıtmaya” çağırarak baskı altına mı almaya çalışacağız?
Kapımızı kıran kriz böyle bir kriz mi? Krizin siyasi muhatabı olan iktidar bu şekilde “etkilenebilecek”, “sarsılabilecek” bir iktidar mı? Krizin ortaya çıkaracağı ortam, bir yandan günlük hayatı sürdürürken diğer yandan “rutin muhalefet görevlerinin icra edilebileceği” bir ortam mı olacak?
Korkut Boratav, geçtiğimiz hafta Deutsche Welle’ye verdiği röportajında, krize düzen içinde verilebilecek yanıtları ve bu yanıtların siyasi koşullarla ilişkisini, günün gerçekliğinden kaçmadan net bir şekilde anlatmıştı[1]: “Normal Çözüm” (IMF reçetesi -bazı şirketlerin batmasına, işsizliğin ve enflasyonun patlamasına göz yummak, büyük yatırımları, çılgın projeleri durdurmak, bankaları kurtarmak-) ve “Radikal Çözüm” (Borçların kısmi reddi, dövizli borçların TL’ye çevrilmesi, bankaların ve batma eşiğindeki büyük şirketlerin kamulaştırılması, servet vergisi).
Ama Türkiye faşizme geçmiştir
Boratav, bu çözümlerden, normal durumda iktidarın izlemesi beklenen yolun IMF reçetesine uymak olduğunu söylüyor. Buraya kadar normal.
Ancak Boratav bu noktadan sonra iki önemli belirleme yapıyor ki benim de üzerinden ilerleyeceğim yol bu belirlemeleri başlangıç noktası haline getiriyor.
“Ama” diyor Boratav, “IMF’nin kapısına gitmezse iktidarda kalmasını önleyecek bir mekanizma yok.” Yani Boratav’a göre, iktidar IMF kapısına gitmekte de gitmemekte de kendisini serbest hissediyor. “Çünkü” diyor, “Türkiye faşizme geçmiştir. Faşizm kalıcıdır. Halk sürünecek, dine, imana daha fazla sarılacak. Cemaatler eliyle, dayanmaya çalışacak. Halkın direnme gücü yoktur.”
Erdoğan’ın şimdiye kadar IMF reçetesinden kaçmasının iki gerekçesi olabileceğini söylüyor: Birincisi iç kamuoyuna gaz verme, ikincisi ise kendisinin beslediği ve kendisini besleyen ana sektör olan inşaat sektörünü yaşatmak için faizleri düşük, dövizi ucuz tutmak istemesi. “İktisaden bunu yapması mümkün değil ama ısrar ediyor. Cumhurbaşkanı finans kapitalin kurallarına… uymuyor” diye de ekliyor.
Erdoğan radikal çözümü tercih eder mi?
Erdoğan’ın bu uyumsuzluğu, kriz karşısında Arjantin’deki ya da kısmen Yunanistan’daki gibi “Radikal Çözüm”ü uygulayabileceği anlamına gelebilir mi?
Boratav bu noktada birkaç şeyin altını çiziyor. Birincisi ve en önemlisi Arjantin’de ve Yunanistan’da krizler sorumlusu olan iktidarları alaşağı eden halk isyanları yaratmış, Radikal Çözüm programları bu isyanların işbaşına getirdiği iktidarlarca uygulanmıştı. İkincisi, Arjantin’in cari açığı yoktu, Yunanistan ise Avro sistemi içindeydi. Arjantin borç ödemezse ayakta durabilirdi, Yunanistan ise çökerse Avrupa’yı sarsardı.
Türkiye’de ise krize neden olan politikaların 16 yıllık sorumlusu bütün güçleri elinde topladı ve açık faşizme geçti bir tek kendisini ömür boyu başkan ilan etmediği kaldı, isyan geri çekildi, cari açık ise çok yüksek! Erdoğan bütün bunları “Radikal Çözüm”ün önünü tıkamak için yaptı. Erdoğan’ın yönelimi IMF reçetesinden çok daha berbat bir yere doğru. “Krizse dibine kadar kriz!”
Boratav, Erdoğan’ın arkasındaki “halk desteğini” sonuna kadar zorlamasını ve bunun için toplumsal gericiliğe sıçrama yaptırtmasını daha güçlü bir ihtimal olarak görüyor. Haksız da değil. Herhalde şimdiki faşizme boşuna geçilmedi!
Erdoğan bütün bunlarla düzen içi muhalefeti dümdüz ettikten, yoksul yığınları iktidarından bağımsız yaşayamaz hale getirmeye girişmiş gibi görünüp aniden IMF reçetelerine tornistan etmesi de mümkündür (hatta gidiş bu yöndedir) ve sırtını dayadığı sermaye de desteğini aldığı kitle de böyle bir dönüşten etkilenmez.
Bu noktada durup kriz karşısındaki muhalefet politikalarını elden geçirebiliriz.
Erdoğan’ın gemisi, IMF’nin gemisi…
Bugünkü krizi “ABD ile Türkiye arasındaki politik bir sorun, bir milli birlik sorunu” üzerinden tanımlayan herkesin (Akşener, Karamollaoğlu ve utangaç biçimde Kılıçdaroğlu) Erdoğan’ın çizdiği yol haritasına teslim olacağı açık.
Kriz karşısında “merkez bankasının bağımsızlığı, gerçekçi kur ve faiz, çılgın yatırımların durdurulması”na odaklı politikaları savunan Muharrem İnce ve sol liberaller ise IMF’ye temenna çakarak iktidar alternatifi olabileceklerini sanıyorlar.
Düzen içi “muhalefet”in “Radikal Çözüm” diye bir alternatifi ise yok. Çünkü ortada bir halk isyanı yok. Radikal bir çözümün egemen sınıf güçler içinde de bir karşılığı yok.
Faşizmin 24 Haziran’daki kolay kabul ettirdiği hileli zaferi Erdoğan’a yarattığı krizi bir kez daha yönetme inisiyatifi sağlıyor.
Ama bu bugünkü gerçek. Devrimci muhalefet ise yarına bakarak yürütülür.
İktidarı etkilemeye, sınırlandırmaya, egemen güçlerle korkutmaya odaklanmış muhalefet yöntemlerinin bir geçerliliği yok. TÜSİAD’ı, MÜSİAD’ı, Rusya’sı, AB’sinin, Erdoğan’ın kriz politikası karşısındaki konumu “el güçlendirmekten” öteye belli ki gitmeyecek.
Kitleler sokaklara döküldüğünde
Öte yandan kapımızı kırmakta olan kriz “sokağa döküldüğünde” 2001’deki gibi OSB patronlarının Kızılay’a yığıp, Ecevit hükümetinin üzerine yürüttüğü kitlelerde somutlaşmayacak. İşsizliğe, yoksulluğa ve açlığa mahkûm edilecek yığınlar sokakları doldurabilir. Sokağı nasıl dolduracaklarını belirleyen ise onları kimin, kimleri ve hangi amaçları hedef göstererek sokağa çıkaracağı olacaktır. Ama böyle bir hareket kimin liderliğinde gelişirse gelişsin, günlük hayatı etkileyen bir süreç olarak yaşanır. Böyle bir sokak tablosuna nüfuz etmek için ise “rutin muhalefet” yollarının yeterli olmayacaktır. (Ama şu an ortada “olsun da rutin muhalefet olsun” dedirtecek bir tuhaf sessizliğin olduğunu, öncelikle bu sessizliğin bozulması gerektiğini de kabul etmeliyiz.)
Erdoğan’ın “dibine kadar kriz” politikasının önce düzen içi muhalefeti dağıtacağını anlamamız gerekiyor.
Açık faşizme geçişe karşı muhalefet sürecinde düzen içi muhalefetin bir varlık alanı bulunuyordu. Ama bir kez açık faşizme geçtikten sonra, düzen için muhalefete tek varlık alanı kaldı: Erdoğan’ın payandalığı!
Bu nedenle şimdi, şu anda yapılması gereken ilk şey, “düzen-dışı” yani neoliberal sömürge kapitalizmi karşıtı, Ortadoğu’da ve ülkede halklar arasında barıştan yana, laik ve demokratik bir sol muhalefet hareketinin mecliste, sokakta, demokratik örgütlülüğün somutlaştırılabileceği ve harekete dönüştürülebileceği her alanda üretilmesi için çalışmaktır.
Dipnot:
[1] DW’nin ropörtaja seçtiği başlık yüzünden (“Finansal kriz IMF programı ile önlenir”) Boratav’ın asıl önemli belirlemeleri güme gitti.
(* Bu yazı Yeni Yaşam gazetesi ile eş zamanlı olarak yayımlanmaktadır. - FERDA KOÇ - SENDİKA.ORG)
Konumuz bugünkü kriz ve solun krize karşı mücadele perspektifi. Halihazırda sol siyaset merkezleri ortada “milli bir davanın” olmadığını, karşısında hamasetle durulamayacak derin bir krizin bulunduğunu anlatmaya öncelik veriyorlar. Ama krizin geniş yığınların gündelik hayatını vuran sonuçları Kurban Bayramı’nın hemen ardından görülmeye başlayacak.
O zaman ne yapacağız? Her krizde söylediğimiz şeyleri mi söyleyeceğiz? Hızla yükselen pahalılığı ve işsizliği protesto etmekle mi yetineceğiz? İktidarı krizin yükünü “adil dağıtmaya” çağırarak baskı altına mı almaya çalışacağız?
Kapımızı kıran kriz böyle bir kriz mi? Krizin siyasi muhatabı olan iktidar bu şekilde “etkilenebilecek”, “sarsılabilecek” bir iktidar mı? Krizin ortaya çıkaracağı ortam, bir yandan günlük hayatı sürdürürken diğer yandan “rutin muhalefet görevlerinin icra edilebileceği” bir ortam mı olacak?
Korkut Boratav, geçtiğimiz hafta Deutsche Welle’ye verdiği röportajında, krize düzen içinde verilebilecek yanıtları ve bu yanıtların siyasi koşullarla ilişkisini, günün gerçekliğinden kaçmadan net bir şekilde anlatmıştı[1]: “Normal Çözüm” (IMF reçetesi -bazı şirketlerin batmasına, işsizliğin ve enflasyonun patlamasına göz yummak, büyük yatırımları, çılgın projeleri durdurmak, bankaları kurtarmak-) ve “Radikal Çözüm” (Borçların kısmi reddi, dövizli borçların TL’ye çevrilmesi, bankaların ve batma eşiğindeki büyük şirketlerin kamulaştırılması, servet vergisi).
Ama Türkiye faşizme geçmiştir
Boratav, bu çözümlerden, normal durumda iktidarın izlemesi beklenen yolun IMF reçetesine uymak olduğunu söylüyor. Buraya kadar normal.
Ancak Boratav bu noktadan sonra iki önemli belirleme yapıyor ki benim de üzerinden ilerleyeceğim yol bu belirlemeleri başlangıç noktası haline getiriyor.
“Ama” diyor Boratav, “IMF’nin kapısına gitmezse iktidarda kalmasını önleyecek bir mekanizma yok.” Yani Boratav’a göre, iktidar IMF kapısına gitmekte de gitmemekte de kendisini serbest hissediyor. “Çünkü” diyor, “Türkiye faşizme geçmiştir. Faşizm kalıcıdır. Halk sürünecek, dine, imana daha fazla sarılacak. Cemaatler eliyle, dayanmaya çalışacak. Halkın direnme gücü yoktur.”
Erdoğan’ın şimdiye kadar IMF reçetesinden kaçmasının iki gerekçesi olabileceğini söylüyor: Birincisi iç kamuoyuna gaz verme, ikincisi ise kendisinin beslediği ve kendisini besleyen ana sektör olan inşaat sektörünü yaşatmak için faizleri düşük, dövizi ucuz tutmak istemesi. “İktisaden bunu yapması mümkün değil ama ısrar ediyor. Cumhurbaşkanı finans kapitalin kurallarına… uymuyor” diye de ekliyor.
Erdoğan radikal çözümü tercih eder mi?
Erdoğan’ın bu uyumsuzluğu, kriz karşısında Arjantin’deki ya da kısmen Yunanistan’daki gibi “Radikal Çözüm”ü uygulayabileceği anlamına gelebilir mi?
Boratav bu noktada birkaç şeyin altını çiziyor. Birincisi ve en önemlisi Arjantin’de ve Yunanistan’da krizler sorumlusu olan iktidarları alaşağı eden halk isyanları yaratmış, Radikal Çözüm programları bu isyanların işbaşına getirdiği iktidarlarca uygulanmıştı. İkincisi, Arjantin’in cari açığı yoktu, Yunanistan ise Avro sistemi içindeydi. Arjantin borç ödemezse ayakta durabilirdi, Yunanistan ise çökerse Avrupa’yı sarsardı.
Türkiye’de ise krize neden olan politikaların 16 yıllık sorumlusu bütün güçleri elinde topladı ve açık faşizme geçti bir tek kendisini ömür boyu başkan ilan etmediği kaldı, isyan geri çekildi, cari açık ise çok yüksek! Erdoğan bütün bunları “Radikal Çözüm”ün önünü tıkamak için yaptı. Erdoğan’ın yönelimi IMF reçetesinden çok daha berbat bir yere doğru. “Krizse dibine kadar kriz!”
Boratav, Erdoğan’ın arkasındaki “halk desteğini” sonuna kadar zorlamasını ve bunun için toplumsal gericiliğe sıçrama yaptırtmasını daha güçlü bir ihtimal olarak görüyor. Haksız da değil. Herhalde şimdiki faşizme boşuna geçilmedi!
Erdoğan bütün bunlarla düzen içi muhalefeti dümdüz ettikten, yoksul yığınları iktidarından bağımsız yaşayamaz hale getirmeye girişmiş gibi görünüp aniden IMF reçetelerine tornistan etmesi de mümkündür (hatta gidiş bu yöndedir) ve sırtını dayadığı sermaye de desteğini aldığı kitle de böyle bir dönüşten etkilenmez.
Bu noktada durup kriz karşısındaki muhalefet politikalarını elden geçirebiliriz.
Erdoğan’ın gemisi, IMF’nin gemisi…
Bugünkü krizi “ABD ile Türkiye arasındaki politik bir sorun, bir milli birlik sorunu” üzerinden tanımlayan herkesin (Akşener, Karamollaoğlu ve utangaç biçimde Kılıçdaroğlu) Erdoğan’ın çizdiği yol haritasına teslim olacağı açık.
Kriz karşısında “merkez bankasının bağımsızlığı, gerçekçi kur ve faiz, çılgın yatırımların durdurulması”na odaklı politikaları savunan Muharrem İnce ve sol liberaller ise IMF’ye temenna çakarak iktidar alternatifi olabileceklerini sanıyorlar.
Düzen içi “muhalefet”in “Radikal Çözüm” diye bir alternatifi ise yok. Çünkü ortada bir halk isyanı yok. Radikal bir çözümün egemen sınıf güçler içinde de bir karşılığı yok.
Faşizmin 24 Haziran’daki kolay kabul ettirdiği hileli zaferi Erdoğan’a yarattığı krizi bir kez daha yönetme inisiyatifi sağlıyor.
Ama bu bugünkü gerçek. Devrimci muhalefet ise yarına bakarak yürütülür.
İktidarı etkilemeye, sınırlandırmaya, egemen güçlerle korkutmaya odaklanmış muhalefet yöntemlerinin bir geçerliliği yok. TÜSİAD’ı, MÜSİAD’ı, Rusya’sı, AB’sinin, Erdoğan’ın kriz politikası karşısındaki konumu “el güçlendirmekten” öteye belli ki gitmeyecek.
Kitleler sokaklara döküldüğünde
Öte yandan kapımızı kırmakta olan kriz “sokağa döküldüğünde” 2001’deki gibi OSB patronlarının Kızılay’a yığıp, Ecevit hükümetinin üzerine yürüttüğü kitlelerde somutlaşmayacak. İşsizliğe, yoksulluğa ve açlığa mahkûm edilecek yığınlar sokakları doldurabilir. Sokağı nasıl dolduracaklarını belirleyen ise onları kimin, kimleri ve hangi amaçları hedef göstererek sokağa çıkaracağı olacaktır. Ama böyle bir hareket kimin liderliğinde gelişirse gelişsin, günlük hayatı etkileyen bir süreç olarak yaşanır. Böyle bir sokak tablosuna nüfuz etmek için ise “rutin muhalefet” yollarının yeterli olmayacaktır. (Ama şu an ortada “olsun da rutin muhalefet olsun” dedirtecek bir tuhaf sessizliğin olduğunu, öncelikle bu sessizliğin bozulması gerektiğini de kabul etmeliyiz.)
Erdoğan’ın “dibine kadar kriz” politikasının önce düzen içi muhalefeti dağıtacağını anlamamız gerekiyor.
Açık faşizme geçişe karşı muhalefet sürecinde düzen içi muhalefetin bir varlık alanı bulunuyordu. Ama bir kez açık faşizme geçtikten sonra, düzen için muhalefete tek varlık alanı kaldı: Erdoğan’ın payandalığı!
Bu nedenle şimdi, şu anda yapılması gereken ilk şey, “düzen-dışı” yani neoliberal sömürge kapitalizmi karşıtı, Ortadoğu’da ve ülkede halklar arasında barıştan yana, laik ve demokratik bir sol muhalefet hareketinin mecliste, sokakta, demokratik örgütlülüğün somutlaştırılabileceği ve harekete dönüştürülebileceği her alanda üretilmesi için çalışmaktır.
Dipnot:
[1] DW’nin ropörtaja seçtiği başlık yüzünden (“Finansal kriz IMF programı ile önlenir”) Boratav’ın asıl önemli belirlemeleri güme gitti.
(* Bu yazı Yeni Yaşam gazetesi ile eş zamanlı olarak yayımlanmaktadır. - FERDA KOÇ - SENDİKA.ORG)
