 |
| OSF'NİN İLK DERGİSİ |
Türkiye solunun göz ardı edilen başlangıcı: Osmanlı Sosyalist Fırkası
Türkiye’de solun tarihinden bahsedildiğinde, başlangıç noktası olarak genellikle Mustafa Suphi ve onun kurduğu Türkiye Komünist Partisi alınır. Çoğu Yahudilerden oluşan Selanik Sosyalist İşçi Federasyonu’nun yanı sıra II. Meşrutiyet sonrasında İstanbul’da kurulan Osmanlı Sosyalist Fırkası (OSF), kurucusu Hüseyin Hilmi ve yayın organı İştirak ise göz ardı edilir. Aralık 2013’te çıkardığı ‘Osmanlı Sosyalist Fırkası ve Yayınları’ kitabıyla Selçuk Gürsoy, Fırka’nın yayınlarını bugünün Türkçesine çevirerek, bu siyasi hareket hakkında çok önemli bir boşluğu doldurdu.
İşte Gürsoy’un Hüseyin Hilmi, OSF, örgütün Türkiye soluna mirası ve Türkiye solunun görmezden gelmeleri konusundaki açıklamaları...
OSF’yi kuran ve Osmanlı solu deyince ilk akla gelen Hüseyin Hilmi (İştirakçi Hilmi) kimdir?
İştirakçi Hilmi hakkında aslında çok az şey biliyoruz. Bir kere kendisi hakkında yazdığı hiçbir şey yok. Hilmi ile ilgili yazılanlar, daha çok solla mücadele etmeyi, kendine görev edinmiş, araştırmacıların yazdıklarına dayanıyor. Bunların yazdıkları genellikle Hilmi’yi karalayıcı şeyler. Cahil olduğu, sosyalizmin s’sinden bile anlamadığı, bir kukla olduğu ve bunu çıkar için yaptığı söyleniyor. Polis olduğu bile ima ediliyor. Enteresan olan, sol bunları benimsiyor ve bazı solcu araştırmacılar, kendileri de katkıda bulunuyorlar buna.
Kesin olarak bildiklerimizse şunlar, 1907’de İzmir’de ‘Haftalık İzmir’ diye bir gazete satın aldı. II. Abdülhamit döneminde, istibdat rejimine karşı, etkili bir gazeteydi bu. 1908’den sonra ise gazeteyi ‘Serbest İzmir’ ismiyle günlük gazete olarak yayınladığını biliyoruz. Burada da Meşrutiyet savunusu yapıyor. 31 Mart olaylarından sonra bu gazeteyi de kapatıyor. 1910’da birdenbire İstanbul’da İştirak ve OSF ile karşımıza çıkıyor. İştirakçı Hilmi, Osmanlı aydını tipolojisine uymayan ilginç biri. Yurtdışına gitmediğini, üniversite okumadığını tahmin ediyorum. İttihatçıların muhalefeti bastırmasıyla birlikte, Hilmi için hapisler ve sürgünler başlıyor. Mütareke döneminde İstanbul’a dönüyor ve Türkiye Sosyalist Fırkası’nı kuruyor. Grevler örgütlemeye başladığı ve siyaseten etkin olduğu bir dönem bu. 1922’de öldürülüyor. Maalesef daha fazla bilgimiz yok, çünkü Osmanlı arşivlerinde Hüseyin Hilmi’yle ve OSF’yle ilgili tasnif edilmiş pek belge yok.
Osmanlı siyasi çeşitliliğinde, Hilmi ve çevresinin 1910’da kurduğu OSF’nin nasıl bir siyasi duruşu var?
OSF’nin siyasi açıdan önemi, sosyalist bir siyaset oluşturmaktan ziyade, İttihat Terakki karşısında, Meşrutiyet’in temel değerlerini, basın ve örgütlenme özgürlüğünü ve insan haklarını savunmasından, bu mücadeleye katılmasından kaynaklanıyor. İdris Küçükömer’in de Türkiye’deki siyasi bölünmenin başlangıcı olarak gördüğü Jön Türklerin 1902 Kongresi’nde iki ana akım şekilleniyor. Bir yanda merkeziyetçi, devletçi, laik, bürokratik, batılılaşmacı unsurlar; öte yanda da devletten görece bağımsız, burjuva sınıfını, bireyi, sermaye birikimini, adem-i merkeziyetçiliği savunan unsurlar. OSF, İttihat ve Terakki karşısında Prens Sabahattin’den kaynaklanan bu ikinci kanada yakın bir parti. Kitapta bu kadroların ne kadar içi içe yaşayıp siyaset yaptıklarını göstermeye çalıştım.
OSF’nin ilk düşünsel kaynağı da zaten Osmanlı liberalizmi diyebileceğimiz çizgidir. Hatta İştirak’in ilk sayısında, ‘ülkenin kurtuluşu şahsi teşebbüsle olur’ diye yazıyorlar. Fakat iş, bu çizginin benimsediği adem-i merkeziyet, özerklik meselesine geldiğinde, OSF sessiz kalıyor. Programlarında da, yayınlarında da, bu konuda ciddi bir şey yok. Tek bir ifade geçer programlarında, yetki genişliği olarak çevirebileceğimiz ‘tevsi-i mevzuniyet’ diye. İki kelime. 38 sayılık dergi külliyatında, bir tane bile yazı yoktur. Dolayısıyla ‘kimlik talepleri’ veya ulusal taleplere kayıtsız kalıyorlar. Bu çizginin neredeyse bütün unsurlarını benimseyip, iş ulusal taleplere gelince, adem-i merkeziyet çevresinde dahi kayıtsız kalmaları çok önemli bir gösterge. ‘Anasırın kardeşliği’ gibi gayet yüzeysel bir bakış açıları var. Asli unsur olarak Müslüman kimliği görüyorlar.
İkinci düşünsel kaynakları, Avrupa’daki sosyalist akımlar. Fakat yine de, OSF’nin sosyalizm anlayışı bütünsellikten uzak. Bir kere teorik olarak yetişmiş kadroları yok. Sosyalizmleri, bir duygusal yakınlık, yoksullara duyulan bir empati, haksızlıklar karşısında duyulan bir tepki. Anladığım kadarıyla, yayın faaliyetlerine başladıkları zaman, Avrupa’da bulunmuş, sosyalizmi teorik olarak daha iyi bilen ve Avrupalı sosyalist partilerin siyasi yaşamını daha iyi gözlemlemiş olan bazı insanlar OSF ile ilişkiye geçiyorlar. Külliyat ilerledikçe yazılanların nitelikleri yükseliyor.
Ayrıca, ilk başlatanlar Marksizm dışı sosyalist akımlara daha yakın görünüyorlar. İlk dört sayıda, Alman sosyalist Lasalle’dan, Fransa’dan Auguste Blanqui’den, anarşistler Pierre-Joseph Proudhon ile Mihail Bakunin’den, ütopyacı sosyalistler Saint-Simon, Charles Fourier ve Robert Owen’dan, çok etkilendikleri anlaşılan Jean Jaurés’den bahsediliyor. Çıkışta Fransız sosyalizmi daha baskın yani. Karl Marx ise ilk defa 3. sayıda bir makalenin içinde dolaylı bir biçimde geçiyor. Fakat sonraları Marksizm hakkındaki yazılar da ciddileşiyor.
OSF’nin beyannamesi ve programına baktığımızda, daha çok reformist bir sosyalizm anlayışından, bir İslami kardeşlik, eşitlik ve yoksulu gözetmek vurgusundan bahsedebiliriz. II. Meşrutiyet döneminde kurulmuş partiler içinde, programı en berbat, kısa, anlamsız olanı OSF’dir. Bir doktrin partisinden beklenmeyecek, siyasi parti programından ziyade, bir günlük mücadele programı gibidir.
Fakat bunları tespit ederken, 30 yıllık Abdülhamit istibdadından çıktığımızı unutmayalım. Entelektüel ve siyasal hayatı kesintiye uğratan dönemdir bu. Dolayısıyla bu insanları “Bunlar sosyalizmi bilmiyorlardı, yeterince bilmiyorlardı” diye eleştirirken, “Kim ne biliyordu ki?” diye de sormak lazım.
 |
| HÜSEYİN HİLMİ |
Türkiye solu, bir tarihsel öncül olarak neden OSF’yi benimsemiyor?
Çünkü bildiğimiz gibi Türkiye’deki sosyalist hareket kendi tarihini 1920’de Mustafa Suphi’nin kurduğu TKP ile başlatır. Hem TKP, kendisinden önce bir sosyalist mücadelenin var olduğunu kabul etmek istemiyor, hem de bütün hareketler, TKP’yi kendi başlangıçları kabul ettiği için ilgilenmiyorlar. Mütareke döneminde Sovyetler de, Hilmi ve çevresine sıcak bakmıyor. Bu sebeplerle, Türkiye solu bir Komüntern solu. Şöyle bir örnek vereyim; Hüseyin Hilmi, Mustafa Suphi’den hemen birkaç ay sonra öldürülür. Korkunç bir cinayet olan Mustafa Suphi’nin öldürülmesi, kurucu bir efsaneye dönüşürken, Hilmi cinayeti, solun hiç ilgisini çekmiyor. Bu örnek bile dışlanmayı net olarak açıklıyor. Bu da Türkiye sosyalist hareketinde işçi sınıfıyla bir şekilde ilişki kurmuş, sendikalarla iç içe geçmiş, örgütlü bir hareketin, Osmanlı’dan miras alınmaması demek oluyor. Hilmi’nin öldürülmesi ve OSF’nin dışlanmasıyla bu gelenek kesintiye uğradı. Bu, Türkiye siyasetinde, işçi sınıfı hareketine dayanan bir sosyalist geleneğin, belki oradan devşirilen bir sosyal demokrat hareketin doğmamasına neden oldu.
Sizce OSF’nin Türkiye soluna bir mirası var mı? ‘Ulusal talepleri’ göz ardı etmek örneğin?
Türkiye solu da milliyetçilikle maluldür. Bir de daha önemlisi İttihatçılıkla malul olması. Solun İttihat Terakki severliği var. Hâlbuki TKP’yi kuran kadrolar, İttihat Terakki’nin ne olduğunu bilen ve eleştirel tutum alabilen kadrolardı. Ama sonra Kemalist yönetim, İttihat Terakki’nin hangi unsurlarını dışlayacağını ama hangi unsurlarının tartışmaya açılamayacağını saptadı. Ermeni meselesi bunlar içinde en net olanıdır. Türkiye solu da, Cumhuriyet yönetiminin bu ayıklamasına razı olmuştur. Aynı çerçeveden İttihat Terakki’ye bakmıştır. Bir de 1970’lerde silahlı devrimcilik modası da yayılınca, THKP-C ve THKO kadrolarının, İttihat Terakki’nin iktidara geliş sürecine duydukları sempati, Enver ve Niyazi’nin Abdülhamid istibdadına karşı ayaklanması, dağa çıkması falan, bunlar İttihatçıların romantize edilmesine yol açmıştır. Gizlilik, örgüte bağlılık, adanmışlık, gözü karalık… Dolayısıyla Türkiye solunun İttihat Terakki’ye beslediği sempatisi, 1915’e bakışını da etkilemiştir.
Aynı şey benim kendi kişisel tarihim için de geçerli. Ben İttihat Terakki’nin zulmünü Hrant Dink vurulunca daha iyi anladım, daha çıplak gördüm desem insanlara bunun şaşırtıcı geleceğine eminim. Ama gerçek bu. Bir ‘Türk’ solcusunun, İttihatçıların nasıl gözünü kırpmadan cinayetler işleyen bir karanlık çete olduğunu iyice hissedip anlamadan, 1915’le içten bir ilişki kurabileceğini, anlayıp kabullenebileceğini sanmıyorum. Ben, 1995’te ‘Enver Paşa'nın Sürgünü/İhtilalci İslam Birliği ve Liva el-İslam Dergisi’ isimli kitabı yazdım. Önsözünde, Hürriyet ve İtilaf çevresini kastederek, “Savaş sonrasında ilk mahkemeleri onlar kurdular. Bastırılmış öfkelerini kustular. Kurtuluş ümitleri ve istekleri yoktu. İttihatçılara duydukları kinle emperyalistlerin kuyruğuna takıldılar” ifadelerine yer verdim ki, işte Türkiye solu için söylediğimiz bütün çarpıklıkları barındıran zihniyet budur. Geçen Kasım sonlarında Halil Berktay Serbestiyet’te bir yazı yazdı. “Kızıl Ordu Fransa’ya kadar gitseydi” diye… Fransız işbirlikçilerini işgalcilerin gölgesindeki mahkemeler yargılasaydı, aynı kamuoyu desteğini alabilirler miydi diye soruyor. İttihatçıların ilk yargılanmalarının, işgal İstanbul’unda başlamış olmasının sonuçlarını irdeliyor. Suçlananların yenilmişler, yargılayanların işgalciler olmasının doğurduğu empati… O doğrudan solu kastetmiyor belki ama ben, solun 1915’e bakışını, sessiz kalışını anlamamız için çok önemli bir anahtar sunduğu kanısındayım.
Türkiye solunun ‘Komüntern solu’ olmasının 1915’e bakış açısında ne gibi etkisi var?
İttihatçılar, 1915 ve sonrasında bu suçları işlemeye devam ederlerken, Bolşevikler bunlardan haberdardı. 1918’de İttihatçılar yenilip de, özellikle 1915 suçlusu kadroları yurtdışına kaçtıklarında, Berlin’de önde gelen bir Bolşevik olan Radek’le ilişki kuruyorlar. Bolşevikler, İttihatçılarla masaya oturuyorlar ve orada bir plan üzerinde anlaşmaya varılıyor. İttihatçıların Türkiye’deki ve Türkiye dışındaki etkisini İngiltere ve Fransa’ya karşı kullanmak istiyor Bolşevikler. Daha sonra, Enver Paşa Moskova’ya, Cemal Paşa Afganistan’a gidiyor, Sovyetlerin bilgisi dâhilinde. Enver Paşa da ‘emperyalizm’ lafını çok seviyor artık, hatta ‘O zaman siz olsaydınız, Alman emperyalistleriyle işbirliği yapmazdım’ bile diyor. Lenin, bunları gerçekten ciddiye alıyor ve şahsen Lenin’in bile görüşmüş olma ihtimali var. O görüşmüş olmasa bile Dışişleri Bakanı düzeyinde görüşüyorlar. Anadolu’ya giden ilk yardımları, İttihatçılar üzerinden örgütlüyorlar. Enver Paşa’yı, 1920 Bakü Doğu Hakları Kurultayı’nda misafir ediyorlar.
Bütün bunlar olurken, Bolşevikler, İttihatçılara “Siz savaş suçlususunuz, uzak durun, defolun” diyemiyorlar. Eğer Bolşevikler, İttihatçıların suçlarını açıkça saptayıp ilan etselerdi, Lenin bunu söyleyebilseydi, Türkiye solunun tarihine de öyle geçerdi. Hiç tereddütsüz, o zaman bütün Türkiye solu, 1915 ‘soykırımdır’ derdi.
“Bu dört cahil, vahşi kavim…”
Balkan Savaşları, Türk milliyetçiliğinin iktidara gelmesi olarak gösterilir. OSF’nin bu dönemdeki tavrı nedir?
OSF ve Hüseyin Hilmi’nin, Balkan Savaşı başladığında milliyetçilik hususunda İttihatçılardan hiçbir farkının olmadığını görüyoruz. Elimizde Balkan savaşları sırasında yayımlanmış iki tane İştirak dergisi var. Birincisi, tam savaşın başladığı günün ertesinde çıkıyor. Balkan halklarına yönelik nefret yüklü satırlarla dolu. Osmanlı’ya karşı verilen ulusal mücadeleleri, Balkan halklarının ulusal devletlerini kurma süreçlerini “ecnebi hediyesi” olarak nitelendiriyorlar. Savaş çığırtkanlığı yapıyorlar. Savaşla ilgili öngörüleri de budalaca. Osmanlı’nın çok kolay bir zafer elde edeceğine inanıyorlar, sonuç çok kolay bir hezimet oluyor. Sonraki sayıda Refik Nevzat, Paris’ten müdahale etmeye çalışıyor. Fransız Sosyalist Partisi’ne ve Enternasyonal çevrelerine yakınlığı nedeniyle sosyalist kurama uygun satırlar yazıyor. Ama ilk sayı daha doğal, daha kendiliğinden. Orada aslında OSF çevresindekilerin ne kadar milliyetçi olduklarını açıkça görüyoruz.
İştirak dergisinin bahsi geçen 9 Ekim 1912 (26 Eylül 1328) tarihli sayısında şöyle satırlar var:
Harp Ve Hücum
(…) Osmanlı memleketlerinde bu kelimenin ihtiva ettiği kurtuluş manasını kabul etmeyecek, ecdadından kendisine irsen intikal eden bu kelimenin arkasından gitmeyecek hiçbir fert tasavvur edilemez. Hatta biz sosyalistler harbin amansız düşmanı olduğumuz halde sırf medeniyete, medeniyetin ilerlemesine hizmet etmek maksad-ı hayırhahıyla bu harbe bütün mevcudiyetimizle taraftarız.
Nasıl taraftar olmayız ki! Gerek hayatımız ve gerekse memleketin birçok köşelerinde vücuda getirdiğimiz medeni ve ileri eserler bu dört vahşi, cahil kavmin hücum ve istilasıyla mahv ve heba olacaktı!
Tarihin bütün sayfalarını araştırınız orada bunlardan, bu dört korkak fakat katil hükümetlerden daha hunhar, daha zalim hiçbir hükümete tesadüf edemezsiniz.
(…) Zira sırf ecnebi hediyesi olmak üzere istiklal eden dört vahşi kavmin, istilacı fikirleri önüne bir set çekip bu suretle memlekette bitmek tükenmek bilmeyen ihtilallerin, çetelerin, daha sair gizli komitaların melanet etmelerine mani olacaktır. Artık Osmanlılar bu şımarık çocukların ardı kesilmeyen taleplerine, makul olmayan taleplerine paydos diyor ve bütün cihana ilan ediyor. Bundan sonra Balkanlarda medeni, barışsever Osmanlı sancağından başka hiçbir kanlı, kızıl sancak gözükmeyecektir.
‘Türkiye’yi 100 yıldır İttihatçılar yönetiyor’
İştirak dergisinin kapatılmasına ve Hilmi’nin tutuklanmasına yol açan bir Ahmet Samim sayısı var, Ahmet Samim öldükten sonra çıkarılan. Neden Ahmet Samim sayısı yapıyorlar?
İttihatçılar, 1909’da Hasan Fehmi’nin vurulmasına yönelik tepkileri 31 Mart ayaklanmasının karmaşası içerisinde çok fazla siyasi bölünmeye yol açmadan atlatıyor. Fakat Ahmet Samim’in vurulması dehşet etkisi yaratan bir olay. Tam Hrant Dink’in vurulmasının yarattığı şokun bir benzeri yaşanıyor 1910’da. Çünkü genç, demokrat, iyi eğitimli, sadece yazı yazan, yazısıyla mücadele eden ve çok sevilen bir insan Ahmet Samim. Meşrutiyetin henüz daha ikinci senesinde olunmasına rağmen, İttihat Terakki’nin cinayet işlemekten kaçınmayan komitacılık günlerinde kaldığı ve orada devam edeceği endişesi oluşuyor bu cinayetle. İnsanların kafasında birden bire gerçek bir kırılma ortaya çıkıyor. Bu yüzden, İttihatçılar Ahmet Samim’in cenazesini de vermiyorlar. Gece vakti alıp cenazeyi kaçırıyorlar, kendileri gömüyorlar, çünkü korkuyorlar. Hrant Dink’in cenazesinde ortaya çıkan tepkinin bir benzerinin yaşanabileceğinden korktular. Bu noktada bakınca, Hrant Dink cinayetinin İttihat Terakki’yi daha iyi anlamamıza sebep olduğunu söyleyebiliriz. Hrant Dink’i de Ahmet Samim gibi sokak ortasında vurdular, başka yerde değil. O dehşeti yaratabilmek için yaptılar. Ahmet Samim’in katili, en yakın inzibat karakoluna girdi ve kayboldu. Dink’in katili de Samsun’daki inzibat karakolunda ortaya çıktı. Bu açıdan bakınca, İttihatçılar kaç senedir bu ülkeyi yönetiyor? Herhalde 100 yıldan beri Türkiye’yi İttihatçılar yönetiyor. 100 yıldan beri aynı şebekenin insafına terkedilmiş durumda adeta muhalif aydınlar...
Krikor Zohrab’a teşekkür
OSF’nin İştirak’in yayına ara verilmesiyle birlikte çıkarmaya başladığı Sosyalist dergisinin 16 Kasım 1326 tarihli 2. sayısında dönemin İstanbul mebusu Kirkor Zohrab’a ilginç bir üslupla şöyle bir teşekkür yer alıyor (s. 489):
Bir Kanunsuzluğu Tamir
Bir hafta evvel kömür amelesinin ilan eylediği grevde ihtilalci ve teşvikçi olmak üzere sekiz işçinin tevkif olunduğunu gazeteler yazmışlar idi.
Bu sekiz işçinin tümü Kürd unsuruna mensup olduğu ve Abdülhamid devrinde Kürd unsuruyla Ermeni unsuru arasında mevcut nefret fevkalade malum olduğu halde onları çıkarmaya çalışan muhterem mebus Zohrab Efendi olup Dâhiliye Nezareti nezdinde yaptığı etkili teşebbüsler neticesinde hepsi tahliye olunmuştur. Bu vesile ile muhterem mebusa teşekkürlerimizi takdim ederiz.
Ahmet Samim’in son mektubu
9 Haziran 1910 tarihindeki cinayetten sonra basılan İştirak Ahmet Samim özel sayısı, adeta bir gizli yayın basar gibi basılır. Gece yarısından sonra, bir kayıkla Anadolu yakasına geçirip ülkenin çeşitli yerlerine gönderilir. Ertesi sabah Hüseyin Hilmi tarafından dergi sokaklarda elden dağıtılır. Kapışılır. Dergi derhal kapatılır ve Hüseyin Hilmi ilk defa bu olay nedeniyle tutuklanır. Bu sayıda, Ahmet Samim’in öldürülmesinden birkaç gün önce Kıbrıslızade Şevket’e yazdığı son mektup da yer alıyor (s. 417-8):
“Kardeşim Şevket,
Bu akşam fevkalade bir işim çıktı, gelemeyeceğim. Bunun için bilhassa affını rica ederim. Kardeşim tabii ki Şahabeddin de gelemez.
Sana gayet (confidential) ve namusunuza tevdi edilmek üzere bir müjde vereyim; fakat bunun yayılması etrafımızda dolaşan tehlikeleri daha yaklaştırmaktan başka bir işe yaramaz.
İttihat ve Terakki Cemiyeti idama hükmetti. İdam olunacağım. Bunu yarı resmi bir surette tebliğ eylediler. Haberiniz olsun. Yalnız arkadaşlarımdan bir şey rica ediyorum, bana Hasan Fehmi’ye yaptıkları gibi mükellef bir cenaze alayı tertip etmesinler. Demirci Köyü’nde bir bayır tepesinde küçük ve garip bir köy kabristanı vardır. İstiyorum ki beni oraya defnetsinler. O mezarlığın kenarında gençliğimin en tatlı ve hülyalı birkaç saatini geçirdim. Fikrimin o küçük mezarlıkta olduğu kadar hiçbir yerde o kadar derince sükûna daldığımı bilemem. Mezarlığın bulunduğu tepeden köyler, tarlalar, etrafın uzaktan birer küçük ve yeşil demete benzeyen koruları, ormanları ve nihayet ta ileride Karadeniz’in kâh durgun ve mavi, kâh beyaz ve sonsuz yüzeyi görülür; cenazemin de orada kalmasını arzu ediyorum.
Emin ol ki kalbimde hiçbir korku duymuyorum. Bana dindarane bir tevekkül geldi ve ölmeye razı, hazırım. Yalnız ne zaman olacağını bilemiyorum. Yakında inşallah görüşürüz ve bunu size tafsilatıyla anlatırım. Gözlerini öperim. Nureddin’e selam, Edhem Beyefendi’ye ihtiram.”
 |
| 1912’de İstanbul Pangaltı’daki ilk 1 Mayıs kutlaması |
İstanbul’daki ilk 1 Mayıs
Dünyada ilk olarak II. Enternasyonel kararıyla 1890 yılında kutlanan 1 Mayıs, Osmanlı sınırları içinde ilk defa 1909 yılında, Selanik Sosyalist İşçi Federasyonu’nu kuran çevrelerin etkinliğiyle Selanik’te kutlanır. İstanbul’da ise ilk 1 Mayıs kutlaması, 1912 yılında gerçekleşir. İştirak’in 21 Haziran 1328 (4 Temmuz 1912) tarihli nüshasında bu kutlamanın bir fotoğrafı mevcut. Altında “Pangaltı’daki “Belvü” bahçesinde efrenci 1912 senesi mayısının birinci günü Osmanlı sosyalistleri tarafından idare edilen Bir Mayıs bayramı” ibaresi bulunuyor (s. 560). 5 Temmuz 1328 (18 Temmuz 1912) tarihli bir sonraki sayıda, bu sefer 1910 yılında Üsküp’te 1 Mayıs kutlaması sırasında çekildiği öne sürülen bir başka fotoğraf var. Altında “Üsküb’de 1910 efrenci Mayıs Bir’de sosyalist bayramı” ibaresiyle yayımlanıyor. (s. 577).
KİMDİR BU BEDİK?
Bedik ismi, ilk defa İştirak dergisinin ikinci sayısında karşımıza çıkıyor. Bursa ipek fabrikalarında çalışan kadınların yolladığı ve az gelir, fazla mesai ve kötü muameleden şikâyetlerini dile getiren ‘Beş Bin İşçi Kızı’ imzalı mektubu Ermeniceden çeviren kişi olarak. Bedik’in daha sonra dergide yazıları yayınlanmaya başlar ve Gürsoy’un tespitiyle, 5 ile 13. sayılar arasında derginin başyazarı olur. Dergide yayınlanan entelektüel düzeyi yüksek yazıları kaleme alan Bedik’in ismine daha sonraki sayılarda rastlanmaz. Selçuk Gürsoy, tüm çabalarına rağmen Bedik’in gerçek kimliğine ulaşamadı. (EMRE CAN DAĞLIOĞLU - AGOS)
