Türkiye son 3 ay içerisinde gıda alanında ortaya çıkan sahteciliklerle sarsıldı. Mısır şurubu ile sahte bal üretimi yapıldığının ortaya çıkmasının ardından, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı sahtecilik yapan firmaları deşifre etmeye başladı. Bunun üzerine geçmişte vatandaşların neredeyse hiç fark etmediği gıda analiz laboratuvarlarına yapılan başvurularda da artış yaşanmaya başladı.
VATAN, laboratuvarlara getirilen numunelerde ortaya çıkan sonuçları araştırdı. Kalibrasyon ve Deney Laboratuvarları Derneği, (TURKLAB), İstanbul’da 8, İzmir’de 1 ve Antalya’da da 1 olmak üzere toplam 10 gıda analiz laboratuvarına getirilen numunelerin sonuçlarını açıkladı. Son 16 aylık sonuca göre, 10 laboratuvara toplam 297 bin 18 başvuru yapıldı. Başvurularda alınan numunelerin 110 bin 713’ü ithalat şirketlerinin kontrol için verilen ürünleri iken, 181 bin 925 de özel istek üzerine alınan numuneler oldu. Özel istek üzerine alınan numunelerin, bireyler, marketler, oteller ve lokantalara ait olduğu belirtildi. Çıkan sonuca göre ise, 297 bin 18 gıda numunesinden 280 bin 769’u gıda kodeksine uygun çıktı. Numunelerin 16 bin 411’inin ise sakıncalı olduğu tespit edildi. Sakıncalı bulunan gıda ürünlerinden 648’si ithal edilen ürünlerde, 14 bin 429’u da özel istek üzerine alınan numunelerde çıktı. Bu da vatandaşların getirdiği numunelerin yüzde 7’sinin sakıncalı olduğunu ortaya koydu. TURKLAB Başkanı Dr. Can Demir sakıncalı bulunan gıda ürünlerinin hayvansal kökenli ürünler olduğunu belirterek, bu ürünlerin kırmızı et, beyaz et ve ürünleri, süt ürünleri, peynir ve yumurta ürünleri olduğunu söyledi. Hayvanlardan insana geçen 230 hastalığın olduğunu belirten Demir; “Özel istek üzerine verilen numulerde, sakıncalılar ağırlıklı olarak hastalık yapan bakteriler tespit edildi. Patojen yani zehirlenme veya hastalıklara hatta ölüme bile neden olan bakteriler ile beraber kirlilik de tespitlerde yer aldı. İthalatta tespit edilen maddelerde ise ağır metaller bulundu. Bunlar kurşun, krom, kadmiyum gibi ağır metaller. Bunun yanında arsenik ve küf bile tespit edildi.”
Laboratuvara başvurun
Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Petek Ataman, tüketicinin bir ürünü dışarıdan inceleyerek sahte olup olmadığını anlamasının mümkün olmadığını söyledi. Ataman, “Sahte ürün ancak laboratuvar analizi ile ve kayıt sisteminin takibi ile anlaşılabilir. Yani ayrıntılı sistem kontrolü ile. Tüketici ne yapmalı? Tüm bu olanlar aklını karıştırıyor ama kayıtlı ve onaylı ürün tüketmeye devam etmeli” dedi.
Sahteciliği nasıl yapıyorlar?
Gıda ürünlerinde sahteciliğin birçok yolu var. İşte o hileler...
- Sucuk, salam, sosis: Sakatat veya kanatlı etlerin kemiğinin üzerinden sıyrılmış mekanik kıyma konuluyor. Buna Mecanical Debone Meat (MDM) yani manyetik kıyma da deniliyor.
- Kaşar peyniri: Miladı dolmuş kaşar peynirler tekrar eritilip yeniden kaşar peyniri yapılıyor.
- Beyaz peynir: Yağ oranında hile yapılarak, mayalamadan önce yağı alınıyor. Ayrıca nişasta ve bitkisel yağlarda kullanabiliyor.
- Süt tozu: İçerisine tebeşir tozu ve pudra şekeri katılabiliyor.
- Yoğurt: Su tutucu katılabiliyor. Yoğurdun gramajı artıyor. Kıvam arttırmak ve yine su tutması için ayrıca jelatin katılıyor. Jelatin, domuzun deri veya kemiklerinin kaynatılmasıyla elde ediliyor.
- Eritme peynir: Eski peynirler eritilerek eritme peynir haline getiriliyor.
- Tereyağı: Normalde sütün içerisindeki yağ çekilip tereyağı elde ediliyor. Ancak hilekarlar tereyağı yapılırken mitkisel margarin de katabiliyorlar.
- Zeytinyağı: Kanola, mısır gibi ucuz yağlarla karıştırma yapılabiliyor. Ayrıca sabun üretiminde kullanılması gereken asidi yüksek yağlar, işlemden geçirilerek sızma zeytinyağı diye satılıyor.
- Dondurma: Şeker yerine yapay tatlandırıcı, doğal sahlep yerine suni sahlep, süt yerine su ve süt tozu, meyve yerine yapay meyve boyası katılarak dondurma elde edilebiliyor. Ayrıca kıvamı tutturmak için de jelatin kullanılabiliyor.
- Baharat: Kremit tozu karıştırılabiliyor. Pul biberde de kırmızılığı artırmak için boya maddesi katılabiliyor.
- Çay: Körpe filiz yerine kart dallar çaya karıştırılabiliyor. Ayrıca karaciğere zarar veren küflü çaylar da satılabiliyor.
- Süt: Uzun süre dayanması için sütün yağı çekilebiliyor, su katılabiliyor, asitlik gelişimini maskelemek amacıyla nötrleyici maddeler kullanılabiliyor.
- Bal: Sadece mısır şurubu kullanılarak sözde bal üretilebiliyor.
- Kıyma: Kedi-köpek için ayrılan kemikler kıymaya katılıp satılabiliyor. Bunun yanında, tavuğun gagası, tırnağı bile kıymaya katılabiliyor.
VATAN, laboratuvarlara getirilen numunelerde ortaya çıkan sonuçları araştırdı. Kalibrasyon ve Deney Laboratuvarları Derneği, (TURKLAB), İstanbul’da 8, İzmir’de 1 ve Antalya’da da 1 olmak üzere toplam 10 gıda analiz laboratuvarına getirilen numunelerin sonuçlarını açıkladı. Son 16 aylık sonuca göre, 10 laboratuvara toplam 297 bin 18 başvuru yapıldı. Başvurularda alınan numunelerin 110 bin 713’ü ithalat şirketlerinin kontrol için verilen ürünleri iken, 181 bin 925 de özel istek üzerine alınan numuneler oldu. Özel istek üzerine alınan numunelerin, bireyler, marketler, oteller ve lokantalara ait olduğu belirtildi. Çıkan sonuca göre ise, 297 bin 18 gıda numunesinden 280 bin 769’u gıda kodeksine uygun çıktı. Numunelerin 16 bin 411’inin ise sakıncalı olduğu tespit edildi. Sakıncalı bulunan gıda ürünlerinden 648’si ithal edilen ürünlerde, 14 bin 429’u da özel istek üzerine alınan numunelerde çıktı. Bu da vatandaşların getirdiği numunelerin yüzde 7’sinin sakıncalı olduğunu ortaya koydu. TURKLAB Başkanı Dr. Can Demir sakıncalı bulunan gıda ürünlerinin hayvansal kökenli ürünler olduğunu belirterek, bu ürünlerin kırmızı et, beyaz et ve ürünleri, süt ürünleri, peynir ve yumurta ürünleri olduğunu söyledi. Hayvanlardan insana geçen 230 hastalığın olduğunu belirten Demir; “Özel istek üzerine verilen numulerde, sakıncalılar ağırlıklı olarak hastalık yapan bakteriler tespit edildi. Patojen yani zehirlenme veya hastalıklara hatta ölüme bile neden olan bakteriler ile beraber kirlilik de tespitlerde yer aldı. İthalatta tespit edilen maddelerde ise ağır metaller bulundu. Bunlar kurşun, krom, kadmiyum gibi ağır metaller. Bunun yanında arsenik ve küf bile tespit edildi.”
Laboratuvara başvurun
Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Petek Ataman, tüketicinin bir ürünü dışarıdan inceleyerek sahte olup olmadığını anlamasının mümkün olmadığını söyledi. Ataman, “Sahte ürün ancak laboratuvar analizi ile ve kayıt sisteminin takibi ile anlaşılabilir. Yani ayrıntılı sistem kontrolü ile. Tüketici ne yapmalı? Tüm bu olanlar aklını karıştırıyor ama kayıtlı ve onaylı ürün tüketmeye devam etmeli” dedi.
Sahteciliği nasıl yapıyorlar?
Gıda ürünlerinde sahteciliğin birçok yolu var. İşte o hileler...
- Sucuk, salam, sosis: Sakatat veya kanatlı etlerin kemiğinin üzerinden sıyrılmış mekanik kıyma konuluyor. Buna Mecanical Debone Meat (MDM) yani manyetik kıyma da deniliyor.
- Kaşar peyniri: Miladı dolmuş kaşar peynirler tekrar eritilip yeniden kaşar peyniri yapılıyor.
- Beyaz peynir: Yağ oranında hile yapılarak, mayalamadan önce yağı alınıyor. Ayrıca nişasta ve bitkisel yağlarda kullanabiliyor.
- Süt tozu: İçerisine tebeşir tozu ve pudra şekeri katılabiliyor.
- Yoğurt: Su tutucu katılabiliyor. Yoğurdun gramajı artıyor. Kıvam arttırmak ve yine su tutması için ayrıca jelatin katılıyor. Jelatin, domuzun deri veya kemiklerinin kaynatılmasıyla elde ediliyor.
- Eritme peynir: Eski peynirler eritilerek eritme peynir haline getiriliyor.
- Tereyağı: Normalde sütün içerisindeki yağ çekilip tereyağı elde ediliyor. Ancak hilekarlar tereyağı yapılırken mitkisel margarin de katabiliyorlar.
- Zeytinyağı: Kanola, mısır gibi ucuz yağlarla karıştırma yapılabiliyor. Ayrıca sabun üretiminde kullanılması gereken asidi yüksek yağlar, işlemden geçirilerek sızma zeytinyağı diye satılıyor.
- Dondurma: Şeker yerine yapay tatlandırıcı, doğal sahlep yerine suni sahlep, süt yerine su ve süt tozu, meyve yerine yapay meyve boyası katılarak dondurma elde edilebiliyor. Ayrıca kıvamı tutturmak için de jelatin kullanılabiliyor.
- Baharat: Kremit tozu karıştırılabiliyor. Pul biberde de kırmızılığı artırmak için boya maddesi katılabiliyor.
- Çay: Körpe filiz yerine kart dallar çaya karıştırılabiliyor. Ayrıca karaciğere zarar veren küflü çaylar da satılabiliyor.
- Süt: Uzun süre dayanması için sütün yağı çekilebiliyor, su katılabiliyor, asitlik gelişimini maskelemek amacıyla nötrleyici maddeler kullanılabiliyor.
- Bal: Sadece mısır şurubu kullanılarak sözde bal üretilebiliyor.
- Kıyma: Kedi-köpek için ayrılan kemikler kıymaya katılıp satılabiliyor. Bunun yanında, tavuğun gagası, tırnağı bile kıymaya katılabiliyor.
