GECEKONDU
Gecekondu. Bayındırlık ve yapı kurallarına aykırı olarak, gerçek ya da tüzel, kamusal ve özel kişilerin toprakları üzerine, toprak iyesinin istenç ve bilgisi dışında, onamsız olarak yapılan, barınma gereksinmeleri devletçe ve kent yönetimlerince karşılanamayan yoksul ya da dar gelirli ailelerin yaşadığı barınak türü.
Gecekondular işsizlik vb. sıkıntılardan dolayı büyük şehirlere göç etmen zorunda kalan yoksul halkın barınma gibi önemli bir sorununu ortadan kaldırmak için kendileri tarafından yapılan yapılardır (ev). Gecekonduların yayılımı iş imkânı olan büyük şehirlerde (İstanbul, İzmir,Ankara, Adana gibi) yoğunlaşmıştır. Bunun nedeni ise akrabaların, hemşerilerin birbirine tavsiyeleridir. Bu nedenle aynı köyde yaşayan insanlar gecekondularda da komşu olmuşlar, benzer işlerde çalışmışlar ve köy yaşamını şehre az çok getirmişlerdir. Yeni nesil şehre adapte olmakta zorlanmış, çoğu çıraklık yoluyla baba meslekleri edinmişlerdir. Devletin yanlış politikaları ile şehirlere göçen bu insanlar, şehirde de kendi kaderlerine bırakılmışlardır.
Bilinen en temel hizmetlerden biri asfalt hizmetidir. Dahası kaçak yapı olarak yapılan yapı bölge muhtarlığı tarafından kayda geçirilmektedir.
Birçok belediyenin orman vasfındaki alanlara kaçak yapılaşma yapılışı sürecinde engel olmadığı, dahası bu yapılaşma sürecinde bölgenin orman vasfını kaybetmesi sayesinde daha sonra belediye tarafından kaçak yapının yıkılması ve bölgenin 2B alanı olarak belediyeler tarafından parsellenmesi sonrası belediyenin alanının genişlemesine sebep olmakla birlikte günden güne doğal yeşil alanların azalmasıyla sonuçlanan ve devam eden bir süreçtir.
Gecekondulaşma kitlesel göç hareketleri ile birlikte ülkenin görece daha gelişmiş şehirlerinin eski ve kenar mahallerine veya bölgelerine gelen insanların, kendilerine ait olmayan boş arazilere sağlıksız ve alelacele barınaklar yapmasıyla ortaya çıkan yapılar ve bu yapıların zaman içinde geçirdiği süreçtir.
TÜRKİYE'DE GECEKONDULAŞMA
Her ne kadar halen bu süreç tamamlanmadıysa da Türkiye’de gecekondulaşma sürecini dört aşamada incelemek mümkündür:
- 1945-1960 arası dönem: Bu dönemde yoksulluk içinde yaşayan ancak belli bir sayıda olan barakalaşmadan bahsedilmektedir. Gecekondulaşmadaki tek amaç barınak sağlanmasıdır.
- 1960-1970 arası dönem: Bu dönemde gecekondulaşmanin ekonomik ve siyasal hayata olan etkisi daha da artmıştır. Bu dönemde ilk oluşturulan gecekondulara kıyasala daha da nitelik kazanmışlar, yakın çevreleri düzenlenmiş, tek katlı ve bazıları bahçelere de sahip olmuşlardır. Ayrıca gecekonduların nitelikleri de değişmeye başlamış, ek katlar ve ilavelerle birlikte kiralanmaya ve satılmaya başlanmışlar ve ekonomik kaynaklara da dönüşmüşlerdir.
- 1970-1980 arası dönem: Gecekondulaşma bu dönemde de devam etse de, geçmişten farklı olarak yasadışı olan arsa spekülatörlerinin bu süreçten kazanç sağlandığı gözlemlenmiştir.Ayrıca enflasyonun artmasıyla gecekondu arazilerinin fiyatları da yükselmiştir. Başka bir önemli husus da şehirlerin gelişmiş bölgelerine yakın olan gecekonduların artık çok katlı apartmanlara dönüşmeye başlamasıdır. Böylelikle ilk baraka olarak inşa edilip, sonra tek katlı evlere dönüşen gecekondulaşma süreci, bundan sonra oldukça yoğun bir inşaat sürecine girmiştir.
- 1980 sonrası dönem:12 Eylül Darbesi ile duran gecekondulaşma süreci, demokrasiye dönülmeye başlanmasıyla tekrar hız kazanmıştır. Bu dönemden itibaren gecekondulaşma sürecinin niteliği tamamen değişmiştir. Artık her konut ihtiyacı olan gecekondu inşa edemez duruma gelmiş ve sadece belli bir maddi birikimi olan bir gecekondu sahibi olur hale gelmiştir. Bu süreçten faydalanan bir rant piyasası da oluşmuştur.
