Brezilya’da eğitim sisteminde yapılmak istenen değişiklikler nedeniyle lise öğrencileri, bazı öğretmen sendikaları ve sosyal hareketler 180’den fazla okulu işgal etti. Biz de MTST’nin (Evsiz İşçiler Hareketi) ev sahipliğinde bir gece işgal okullarının birine konuk olduk. Hem yüzde 80’i kadınlardan oluşan MTST’yi tanıma fırsatı bulduk, hem de Brezilyalı liseli gençlerin ilk işgal deneyimlerini birlikte paylaştık.
MTST (Evsiz İşçiler Hareketi), 1990’lı yılların sonunda kurulmuş Sao Paulo merkezli faaliyet yürüten bir “işgal hareketi”. Brezilya yasalarına dayanarak 5 yıldan uzun süreli kullanılmayan özel arazileri işgal ederek Sao Paulo eyaletinden konut talebinde bulunuyorlar. MTST’nin üç kadın lideri Simone, Deborah ve kucağındaki 1 aylık bebeği ile Chris, çalışmaları hakkında bilgi veriyorlar. İşgal edilecek arazinin bulunması, yoksul mahallelerin işgal için örgütlenmesi, işgal esnasında ve sonrasında eyaletle müzakerelerin sürdürülmesi, işgal alanında yeni bir hayatın kurulması onların sorumluluğunda. Mücadelelerinin kazanımı olan sitelerin (Devletin onlara verdiği konutların) planlamasından, ailelerin evlere yerleştirilmesi, site yönetim komitelerinin kurulması ve izlenmesi onların sorumluluğunda.
İŞGAL LİSELERİNDE BULUŞMA
Prof. Ede Wilson Lisesi, öğrencilerin “işgal” ettiği okullardan biri. Okul, şehrin güney bölgesindeki yoksul mahallelerden gelen binden fazla öğrenciye hizmet sunuyor. Aynı zamanda da Sao Paulo eyalet yönetiminin yeni düzenlenmesi kapsamında kapanması beklenen 94 okuldan bir tanesi.
Brezilya’da temel eğitim 3 aşamalı: İlkokul, ortaokul ve lise. Yeni düzenleme devlet okullarının ilkokul, ortaokul veya liseden sadece birini hizmet olarak sunmasını öngörüyor. Buna göre, 300 binden fazla öğrencinin okul değiştirmek zorunda kalması bekleniyor. Bu sayı Sao Paulo’daki devlet okullarının yüzde 10’una denk geliyor ve çoğunlukla düşük gelirli öğrencileri kapsıyor.
YOKSUL ŞEHİRDEN UZAKLAŞTIRILIYOR
Brezilya’da da üst gelirli aileler çocuklarını özel okullara gönderirken, şehrin gecekondu bölgelerinde yasayan düşük gelirli aileler ise çocuklarını devlet okullarına göndermek durumunda. Yine de gecekondulardan çocuklarını şehrin merkez bölgelerinde okullara daha iyi bir eğitim daha iyi bir gelecek getirir umuduyla gönderen ailelerin sayısı azımsanmayacak kadar çok. Buna karşın yeni düzenlemeye göre öğrenciler evlerinin 1.5 kilometrelik alanındaki bir okula kayıt olabilecekler. Bu da esasında yüzlerce öğrencinin gecekondu mahallelerinden daha iyi bir eğitime sahip olmak için geldikleri merkez okullardan ayrılmasına yol açacak.
Dahası öğrencilere göre, şehir merkezindeki devlet okulları ise talep yetersizliği sebebiyle kapanacaklar ve yerlerini özel okullara bırakacaklar. Araştırmalara göre de şehir merkezindeki mahallelerin yaş ortalaması örgün eğitime göre daha yüksek ve bu mahallelerin daha çok çocukları için daha çok tercihi özel okullar oluyor.
Dahası öğrencilere göre, şehir merkezindeki devlet okulları ise talep yetersizliği sebebiyle kapanacaklar ve yerlerini özel okullara bırakacaklar. Araştırmalara göre de şehir merkezindeki mahallelerin yaş ortalaması örgün eğitime göre daha yüksek ve bu mahallelerin daha çok çocukları için daha çok tercihi özel okullar oluyor.
Eğitim sistemindeki yeni düzenlenmenin basına duyurulmasıyla iki ay öncesinden başlayan protestolar Sao Paulo’da faaliyet gösteren sosyal hareketler, bazı sendikalar, öğrenci sendikaları ve birlikleri 4 Kasım’da okulların işgal edilmesi kararını almasıyla beraber yeni bir aşamaya geçti. Bir geceliğine konuk olduğumuz Prof. Ede Wilson Okulu da bu kolektif karar üzerine 9 Kasım akşamı öğrenciler, velileri, öğretmenler ve MTST aktivistlerince işgal ediliyor. İşgalin planlanmasında önemli bir rol oynayan MTST, ilk işgal deneyimlerini yaşayan bu 15-18 yaşlarındaki genç çocukların yardıma ihtiyaçları olmayacak kadar akıllı ve yeniden yaratma coşkusu içinde olduklarını vurguluyorlar.
Okulda bizleri bitmeyen enerjileriyle 50’den fazla liseli öğrenci karşılıyor. Şarkılar, müzik, heyecanlı sloganlar ve şen kahkahalar onların coşkusuna eşlik ediyor. Sınıflar yatakhaneye dönüştürülmüş. Giriş katın bir bölümü yemekhaneye dönüştürülmüş, MTST’nin aktivist kadınları, öğrenci velileri ve bir kaç öğrenci akşam yemeği hazırlığı telaşındalar. Gündüzleri 100’den fazla öğrencinin okuldaki işgale aktif olarak katıldıklarını akşamları ise bir bölümünün evlerine döndükleri öğreniyoruz. Yemekhanenin bir köşesinde birkaç kadın öğrencilerle birlikte boyama süsleme aktivitesi yaparak süs eşyaları üretiyorlar. Bu sebeple olacak yemekhane daha çok duvarlara asılan ve kurumayı bekleyen süs eşyalarıyla dolu bir sergideymişsiniz izlenimi yaratıyor.
Öğrenciler işgal ettikleri okullarına bir çiçek bahçesi özeninde yaklaşıyorlar. Amacın okullarının kapanmasına engel olmak ve daha nitelikli bir eğitim almak olduğu vurgusu öne çıkıyor.
Söylediklerine göre öğrenciler sınıf kapasitesinin çok üzerinde bir şekilde ortalama 40 kişilik sınıflarda ders alıyor, ayrıca bilgisayar, sıra ve öğretmen eksikliği yaşıyorlar. Düzenlemenin belirlediği sınırlar içerisinde sadece iki okul bulunduğunu söyleyen öğrenciler, eğer okulları kapatılırsa herkesin bu iki okula başvurmak zorunda kalacak ve sınıfların bugün olduğundan da kalabalıklaşacağını anlatıyorlar. 2 ayı aşan sokak protestolarının ve 15 günü kapsayan okul işgallerinin ardından Vali Geraldo Alckmin’in düzenlemeyi 2017 yılının sonuna kadar ertelediğini öğreniyoruz ziyaretimizin bir hafta sonrasında. Vali, düzenleme konusunda ailelerden, öğrencilerden ve toplumdan gelen tepki mesajlarını aldıklarını ve ertelemeyi bunun üzerine gerçekleştirdiklerini açıklıyor. Bu arada ziyaretimiz esnasında 4. gününde olan Prof. Ede Wilson Lisesinde de valiliğin yaptığı açıklama sonrasında işgalin coşkuyla bitirildiği aldığımız diğer bir haber oluyor.
