İki hafta içinde milyonlarca Amerikalı'yı insanı evsiz ve elektriksiz bırakan Helene ve Milton kasırgaları insan eliyle yaratılan doğa düzensizliklerinin eseri. Bilim insanları "Fosil yakıtlar kullanılmaya devam ettikçe yıkıcı yağış olayları olasılığı yüzde 15-25 daha yüksek olacak." diyor.
Çarşamba akşamı, ABD'nin güney doğusunda Tampa Körfezi bölgesinin yaklaşık 70 mil (112 kilometre) güneyinde Siesta Key adası yakınlarında 3. Kategori fırtına olarak karaya çıkan Milton Kasırgası 3,3 milyondan fazla insana ev sahipliği yapan Tampa Körfezi bölgesinde büyük bir yıkıma yol açtı.
Poweroutage.us'a göre, fırtına Florida'nın büyük bir bölümünde elektrik hatlarına zarar verdi ve 3 milyondan fazla ev ve işletmeyi elektriksiz bıraktı. Yaygın su baskınları bildirildi. Fırtınanın 190 km/s hızındaki rüzgarları, Tropicana Stadyumu'nun çatısının uçurdu ve altyapıyı çökertti. En az beş kişi öldü ve bölge tamamen yıkılmamış olsa da hasarın büyüklüğü yeniden imar sürecinin çok uzun zamana ve paraya mal olacağını şimdiden işaret diyor.
İnsan eliyle gelen iklim krizi
Uzmanlar, Milton Kasırgası'nın yıkıcı hasarlarının iklim değişikliğiyle bağlantılı çeşitli etmenlerden kaynaklandığında birleşiyor. Bunların başında insan kaynaklı iklim değişikliğinin neden olduğu okyanus sularının ısınmasının oynadığı önemli rol geliyor. Bu döngüde sıcak sular kasırgaları besliyor, güçlerini yoğunlaştırıyor ve Milton'da görüldüğü gibi hızla yoğunlaşma riskini artırıyor. Aşırı hava desenleri daha sık ve şiddetli hale geldikçe, fırtınaların yıkıcı rüzgar hızları ve yoğun yağış olasılığı da giderek artıyor.
Tarihsel olarak, ABD'de 1900 Galveston kasırgası gibi Milton'dan çok daha büyük ve yıkıcı kasırgalar yaşanmış olksa da Milton ve ondan önceki Helene gibi kasırgaların artan sıklığı ve yoğunluğu büyük ölçüde iklim krizinden kaynaklanıyor. Önceleri çok daha nadir olan bu tür yoğun kasırgalar her 130 yılda bir meydana gelirken şimdi iklim değişikliğinin okyanus sıcaklıkları ve fırtına dinamikleri üzerindeki etkisi nedeniyle sıkılığın 53 yılda bire yükseleceği öngörülüyor.
Önce ölümcül Helene, ardından Milton
ABD Ulusal Kasırga Merkezi'ne (NHC) göre, Milton Kasırgası Florida için "son derece ciddi bir risk" oluşturuyor. Tampa Belediye Başkanı Jane Castor, "Kalırsanız öleceksiniz" uyarısında bulunarak, kasırganın şehirde en büyük etkiyi yaratması beklendiğinden, sakinleri evlerini boşaltmaya çağırdı.
Florida sakinleri bu uyarıları ilk kez işitmediler. 26 Eylül'de, Helene Kasırgası Florida'ya 4. kategori bir fırtına olarak ulaştı, iç kesimlere doğru hareket etti ve Georgia, batı Carolinas, doğu Tennessee ve güney Virginia'ya şiddetli yağmurlar getirdi. 227 ölüme yol açarak, ABD tarihinde 2005'teki Katrina'nın ardından en ölümcül ikinci kasırga oldu ayrıca, iki milyon kişi elektriksiz kaldı ve Milton yaklaşırken Helene'nin yol açtığı hasar henüz onarılmış değildi.
ABD'deki Climate Central'ın baş meteoroloğu Bernadette Woods Placky, iklim değişikliğinin Helene Kasırgası gibi aşırı doğa olaylarında oynadığı rolü çözümlemekle uğraşan bir bilim insanları kuruluşu olan World Weather Attribution (WWA) için düzenlediği bir basın toplantısında "Bu o kadar büyük bir olaydı ki, sadece kıyı şeridini değil, Ohio'ya kadar yolunun üstündeki hemen her yeri sular altında bıraktı," dedi
Kasırga dinamikleri küresel ısınmayla giderek daha karmaşıklaşıyor
Bilim insanları uzun zamandır insan etkinliğinin yol açtığı iklim değişikliğinin kasırgaları daha yıkıcı hale getirdiği konusunda uyarıyordu. Ancak, WWA tarafından yapılan yeni bir çalışmaya göre, iklim değişikliği bölgede bu kadar yoğun kasırgaların meydana gelme olasılığını sanayi öncesi döneme kıyasla 2,5 kat artırdı.
Kasırga dinamiklerinin küresel ısınmayla nasıl değiştiğini anlamak amacıyla Imperial College London'un Grantham Enstitüsü araştırmacılarından Ben Clarke ve ekibi, yağış desenleri, rüzgar ve okyanus yüzey sıcaklıklarının oluşturduğu üç temel etmenle ilgili endeksleri ve modelleri çözümlediler. İki gün süren yoğun yağışların olduğu kıyı bölgesi ile üç güne kadar yoğun yağışların yaşandığı kıta bölgelerinden gelen verileri incelediler.
Yıkıcı yağış olasıklıkları yüzde 25 artacak
Elde ettikleri bulgulara göre, "Her iki bölgede de yağış, iklim değişikliği nedeniyle yaklaşık yüzde 10 daha fazlaydı". Yağışlar, iki gün yağmur yağan kıyıda yüzde 40 daha fazla, üç gün yağmur yağan ana karadaysa ise yüzde 70 daha yoğundu. Vardıkları sonuca göre de "Dünya fosil yakıtları yakmaya devam ederse ve küresel ısınmanın sanayi öncesi seviyelerin 2°C üzerine çıkmasına neden olursa, her iki bölgede de yıkıcı yağış olayları olasılığı yüzde 15-25 daha yüksek hale gelecek."
Çalışmada ayrıca iklim değişikliğinin Helene Kasırgası'nın rüzgarlarını yüzde 11 çoğalttığı bulundu. Ek olarak, Meksika Körfezi'ndeki yükselen okyanus yüzey sıcaklıkları - Helene'nin geçtiği sırada ortalamanın hemen üzerindeydi - iklim değişikliği nedeniyle 200 ila 500 kat daha olasıydı. Bu iklim karışıklığını daha da karmaşık hale getiren şey, Helene'nin Florida'dan kasırgaya alışık olmayan Ohio'ya doğru kıyıdan içerilere, daha uzaklara giden yörüngesiydi.
Çalışmada, insani kayıpların, iklim krizine yanıt vermekte aciz kalan yönetim ve hizmet süreçleriyle bağı da ortaya çıkarıldı: "Ölümlerin çoğu, daha iç kesimlerde dağlık arazilerde meydana geldi. Bu bölgelerde cep telefonu ve internet hizmetleri kesintiliyidi ve tahliyer altyapısı çok daha yetersizdi. Bu yoksunluklar insanların felakete hazırlıksız yakalanmasına neden oldu."
Climate Central tarafından yapılan bir çözümlemeye göre, Milton'ı besleyen yüksek okyanus sıcaklıkları iklim değişikliği nedeniyle 400 ila 800 kat daha olası hale geldi. (BİANET)
